Belichting checken? Check het histogram!

Een foto bestaat uit vele miljoenen pixels van verschillende kleuren met elk een bepaalde helderheid. Het histogram van een foto is een grafiek die laat zien hoeveel pixeltjes van een bepaalde helderheid in de foto zitten. Maar waarvoor is dat histogram eigenlijk en hoe ‘lees’ je die?

Waarvoor is het histogram handig?

Het histogram speelt een belangrijk rol bij het beoordelen of jouw foto’s te licht of te donker zijn. Het LCD-schermpje achterop de camera geeft slechts een indicatie of de foto goed belicht is, maar hierop kun je niet 100% vertrouwen. Je hebt vast wel eens gefotografeerd in de zon en gemerkt dat wanneer je de foto achterop je camera wilt bekijken, dat deze erg donker en moeilijk te zien is, terwijl de foto wel gewoon goed belicht kan zijn. Voor het beeldscherm van je computer of laptop geldt dat je niet op basis van het scherm goed kan beoordelen of de foto juist is belicht, tenzij de helderheid van het scherm ook precies goed staat. En dat is gemakkelijk gezegd dan gedaan. Daarom is het histogram een fijn hulpmiddel om tijdens het fotografen al te kunnen controleren of de foto’s goed belicht zijn of niet.

Wat is het histogram?

Het histogram van een foto is een grafiek die laat zien hoeveel pixeltjes van een bepaalde helderheid in de foto zitten. Het is belangrijk om te benadrukken dat in de grafiek van het histogram gaat om de helderheid van de kleuren en niet zozeer om de kleuren op zichzelf. Met de helderheid wordt de ‘lichtheid’ van de kleur bedoeld. Zo heb je namelijk bijvoorbeeld bepaalde donker blauwe pixels en licht blauwe pixels waarvan gezegd kan worden dat de lichtblauwe pixels een grotere helderheid hebben. Je moet bedenken dat alle mogelijke kleuren omgezet zijn naar zwart-wit, waarbij een kleur met veel helderheid een lichte (bijna witte) tint krijgt en een kleur met weinig helderheid een donkere (bijna zwarte) tint krijgt. Op die manier worden alle kleuren ‘vertaald’ naar een spectrum van zwart-grijs-wit. Het histogram kan wel in kleur opgedeeld zijn (bijvoorbeeld met een groen, blauwe en rode grafiek).

Hoe is het histogram opgebouwd?

De grafiek van het histogram is als volgt opgebouwd: op de horizontale lijn gaat de helderheid van donkere tinten (zwart) aan de linkerkant naar lichte tinten (wit) aan de rechterkant. Daartussen zitten vele verschillende grijstinten. De hoogte van de grafiek op de verticale as geeft de hoeveelheid pixels aan met die helderheid. Er staat geen getal bij de y-as en het gaat dus om een relatieve hoeveelheid. Hoe hoger een bepaald punt op de grafiek, hoe meer pixels met die bepaalde helderheid te vinden zijn in de foto.

Hieronder zie je een foto gemaakt van een zwart en wit vlak (een zwarte kast met daarop een wit A4’tje op precies te zijn). Je ziet dit terug in het histogram door de piek bij het zwart en een piek bij het wit. Vanwege de lichtval is het zwart niet overal even donker en het wit niet overal even licht. Daarom heeft de grafiek twee pieken in plaats van slechts 2 streepjes. De foto daarna is gemaakt van het zwarte en witte vlak met nog een streep licht grijs papier. Er is nu een derde piek te zien in het histogram. Op de laatste foto zie je tenslotte ook 4 badeendjes (wellicht herken je ze uit mijn eBook ‘Alles over Scherptediepte’). Het histogram heeft nu over de gehele x-as een uitslag, waardoor we dus zien dat de kleuren van de badeendjes zich in het midden van het histogram bevinden.

Zoals ik al schreef gebruik je het histogram om te controleren of een foto goed belicht is. De meeste histogrammen zullen er uit zien als een soort berglandschap, waarbij de piek veelal in het midden ligt . Dit komt omdat een gemiddelde foto’s weinig puur zwart bevat, weinig puur wit en veel kleuren die omgezet overeenkomen met midden grijs. Er is echter niet één goed of fout histogram dat elke foto hoort te hebben, omdat dit geheel afhankelijk is van de foto die je maakt en de kleuren, helderheid en hoeveelheid donkere en lichte tinten hierin. Toch kun je heel veel te weten komen over de belichting van de foto wanneer je het histogram goed leert lezen.

Overbelichting en onderbelichting herkennen aan het histogram

Een goed belichte foto heeft in de regel over de hele horizontale as een berglandschap. Dit berglandschap (met Edelweiss bloemetjes en bruingestipte koeien met bel) noem ik in dit geval even Oostenrijk. Wanneer er aan de zijkant van het histogram een (vrijwel) vlakke lijn komt, of een lijn met een paar hele kleine verkeersdrempels, dan betekent het vaak dat de foto onder- of overbelicht is. Deze vlakke lijn is noem ik in dit voorbeeld Nederland (met tulpen en zwart-witte koeien). Het is dus van belang te onthouden dat een histogram als Oostenrijk goed is, maar het is niet goed wanneer Nederland aan Oostenrijk grenst (want dat kan ook helemaal niet!).

Hieronder zie je drie keer dezelfde foto van Guus. De eerste foto is de originele foto (welke goed was belicht in de camera). Bij de twee foto’s eronder is de belichting aangepast (met -1 stop en +1 stop). In het histogram verschijnt de vlakke lijn (van Nederland) waardoor je dus op basis van het histogram kunt zien dat de foto onder- of overbelicht is.

Foto’s met veel wit of zwart

Het berglandschap hoeft niet altijd gelijk verdeeld te zijn. Soms zitten de bergtoppen meer aan de rechterkant van het histogram en soms juist meer aan de linkerkant. Wanneer er veel wit in de foto hoort te zitten (omdat je bijvoorbeeld fotografeert in de sneeuw) dan is het logisch dat het histogram een hogere uitslag heeft aan de uiterste rechterkant. Fotografeer je juist in het donker dan is het logisch dat de pieken in het histogram meer naar links ligt. Zolang in beide gevallen Nederland maar dus niet (of minimaal) grenst Oostenrijk!

Samenvatting uitleg histogram

Samengevat kan gezegd worden dat het histogram een heel handig hulpmiddel is om te kijken of de foto te licht of te donker is. In de regel vertoont het histogram een grafiek waarbij over de hele horizontale as een soort berglandschap getoond wordt. Een vlakke lijn in het histogram betekent vaak dat een foto over- of onderbelicht is. Het is daarbij wel belangrijk de foto te ‘vertalen’ naar de situatie van de foto, zodat je kunt verklaren waarom de pieken in het histogram soms meer rechts of links (horen te) liggen. Wil je meer weten over het histogram en welke instellingen je kiest om een goed belichte foto te maken? Dat leer je allemaal in de online fotografie cursus “Nooit Meer op de Automatische Stand Fotograferen”. Deze kun je volgen met je spiegelreflex- of systeemcamera!