Statief bij portretfotografie: ja of nee?

Een statief is een handig hulpmiddel dat het fotograferen makkelijker kan maken. Maar gebruik je ook een statief bij portretfotografie? Dat hangt af van meerdere factoren, zoals wie je fotografeert, waar je fotografeert en het type licht dat je gebruikt. In dit artikel bespreek ik verschillende situaties waarin het statief soms vreselijk onhandig is, en soms een (verrassend) slimme keuze.

Geen statief bij kinderfotografie

Het is alweer een tijd geleden, maar wie mij al lang volgt, weet misschien nog dat ik mijn fotografische carrière begon met kinder- en gezinsfotografie. De fotosessies deed ik vrijwel altijd buiten met natuurlijk licht – dus zonder flitsers. Een statief gebruikte ik nóóit. Waarom? Omdat een statief je vertraagt. Bij sommige vormen van fotografie is dat heel fijn en juist positief, zoals bij landschapsfotografie. Maar als je beweeglijke kinderen fotografeert, wil je zelf ook makkelijk kunnen (mee)bewegen om de spontane momenten vast te leggen. 

Iedereen die wel eens met een statief heeft gefotografeerd, weet dat je deze meestal niet binnen een tel dertig centimeter lager zet. En drie stappen opzij gaat zonder statief sneller dan met statief. Maar juist dat lagere standpunt of die meter naar links kan de foto echt verbeteren. Een statief beperkt in deze situatie dus de snelheid en flexibiliteit.

Statief in een studio

Fotografeer jij in een studio? Dan is een statief eerder een goede optie, omdat de persoon voor de camera ongeveer op dezelfde plek moet blijven staan vanwege de flitsopstelling. Als iemand ineens anderhalve meter naar voren of opzij stapt, moeten de lampen ook aangepast worden. Tja… als je dan toch bezig bent, dan kan dat statief verplaatsen ook wel. 

Consistente achtergrond

Een statief is ook handig als je de camera op dezelfde positie wilt houden. Dit geldt zowel in een studio als op locatie. Stel je voor dat je medewerkers van een bedrijf op de foto wilt zetten, met allemaal precies dezelfde achtergrond. Met de camera op een statief blijft het kader gelijk en lever je eerder een consistent resultaat af. Klinkt logisch toch?

Alleen zal het in de praktijk soms lastiger zijn, want niet iedereen is even lang. Als je de achtergrond exact gelijk wilt houden en het statief niet in hoogte wilt aanpassen, zal een persoon soms hoger of lager moeten poseren. Dat is dan weer niet even praktisch, of komt even natuurlijk over.

Zelfportret

Ben jij je eigen model? Zet de camera dan vooral op een statief. Het geeft je veel meer mogelijkheden dan wanneer je de camera zelf elke keer op armlengte vast moet houden. Met een afstandsbediening, draadontspanner of app op je smartphone maak je dan de foto.

Op de foto zonder voorbijgangers en toeristen

Een andere situatie waarin een statief van pas komt, is als je fotografeert op een plek met een hoop voorbijgangers. Stel, je wilt een vriend(in) fotograferen op een groot maar druk plein of bij een mooi pad in een botanische tuin. Je zet je camera op het statief en de ander gaat ervoor staan. Je kunt zo rustig het perfecte kader kiezen en hoeft alleen maar het juiste moment afwachten, totdat er geen mensen in beeld staan. In plaats van je camera dus continu in dezelfde houding vast te houden, laat je dat werk over aan het statief. 

Een tweede optie hierbij is dat je meerdere foto’s maakt terwijl de voorbijgangers langslopen. Naderhand leg je deze foto’s als lagen over elkaar in Photoshop en gum je met een masker de toeristen uit. Bij deze truc is het wel noodzakelijk om de camera-instellingen gelijk te houden voor eenzelfde belichting. Let er tegelijkertijd op dat de lichtomstandigheden niet ineens veranderen, zoals een wolk die voor de zon schuift. Anders ‘gum’ je een voorbijganger uit de foto, maar ‘klopt’ de ondergrond niet meer met de basisfoto.

Pas op voor saaie of statische foto’s

Dat je bij beweeglijke kinderen beter geen statief kunt gebruiken, spreekt waarschijnlijk ook wel voor zich. Maar wat als jouw model netjes stil zit of staat? Bij kinderfotografie kun je een statief gebruiken, mits deze laag genoeg kan, zodat de camera op ooghoogte van het kind komt.

Toch is er nog een argument om geen statief te gebruiken bij portretfoto’s, of je nu jong of oud fotografeert. Met een statief wordt een fotoserie eerder saai of statisch, omdat je door het statief langer met een vaste compositie werkt. Je wordt niet uitgedaagd om deze continu aan te passen, omdat het aanpassen van de camerapositie ‘gedoe’ is. Maar juist onverwachte hoeken of veranderingen van achtergrond geven een serie vaak een boeiende variatie.

Kies jij er bewust voor om een statief te gebruiken? Blijf dan toch bewegen en variëren in je standpunt (door het statief dus waar nodig te verplaatsen), zodat je niet honderd foto’s maakt die allemaal op elkaar lijken.

Creatieve effecten met een lange sluitertijd

Wil je een portretfoto combineren met bewegingsonscherpte, bijvoorbeeld van stromend water of met light painting? Dan is het ook slim om de camera op een statief te zetten, zodat je een langere sluitertijd kunt instellen. Bij een sluitertijd van bijvoorbeeld een halve seconde of langer, is het wel belangrijk dat de persoon voor de camera ook heel stil blijft staan.

Meer aandacht voor interactie

Portretfotografie draait vaak om het vastleggen van emoties. Die ene blik, de oprechte glimlach, dat moment van ontroering. Aangezien de persoon voor de camera meestal geen model is met jarenlange ervaring (Hollands Next Top Model) kan het voor hem of haar best wat ongemakkelijk voelen. Een manier om iemand toch natuurlijk op de foto vast te leggen, is door het contact met jou als fotograaf. 

Een manier om iemand toch natuurlijk op de foto vast te leggen, is door het contact met jou als fotograaf. Stel bijvoorbeeld vragen, of vertel zelf iets. Dat kan natuurlijk met je camera voor je gezicht, maar het wordt persoonlijker als je iemand aankijkt. Blijf communiceren en interactie hebben met het model, om de natuurlijke gezichtsuitdrukkingen zichtbaar te maken.

Met de camera op een statief en de juiste instellingen kun je iemand aankijken tijdens het praten. Je hoeft dan alleen nog maar op het juiste moment op de knop te drukken. Mogelijk dat iemand alleen niet recht in de lens kijkt maar naar jou, maar dat kan uiteraard ook geweldige foto’s opleveren. Let er wel op dat de persoon op dezelfde plek blijft staan bij een close-up, zodat je niet achteraf ontdekt dat bijvoorbeeld een oor telkens net niet op de foto staat.

Statief: meer mogelijkheden in plaats van een beperking

Niet iedereen heeft het geluk van een gezond en goed functionerend lichaam. Misschien zit je in een rolstoel of gaat lopen moeizaam. Het kan zijn dat je te maken hebt met spasmen, beperkte energie hebt, of dat het (lang) vasthouden van een camera te zwaar voor je is. In zulke gevallen kan een statief een uitstekend hulpmiddel zijn. Het biedt niet alleen bij portretfotografie ondersteuning, maar ook bij andere vormen van fotografie.

Een statief is helaas geen wondermiddel en je waarschijnlijk ervaar je nog steeds beperking ervaart voor het perspectief of creatieve keuzes. Maar als het statief méér mogelijk maakt ondanks een lichamelijke beperking, zet de camera er dan vooral op!

Waar let je op bij een statief voor portretfotografie?

Als je op basis van bovenstaande informatie denkt: “Ja, ik wil écht met een statief portretfoto’s maken”, let dan bij aanschaf vooral op de hoogte. Je wilt iemand graag op ooghoogte fotograferen en dat wordt lastig als jouw statief niet hoger komt dan je navel. Een snelle zoekopdracht leert dat de gemiddelde Nederlandse vrouw zo’n 169 cm en de gemiddelde Nederlandse man 183 cm lang is. Als we ervan uitgaan dat de ogen ongeveer 15 cm lager zitten dan de lichaamslengte en dat het midden van de lens zo’n 5 cm boven het statief zit, heb je een statiefhoogte nodig van tussen de 160 en 180 cm. Let er bovendien op dat het statief het gewicht van jouw camera goed kan dragen.

Statief bij portretfotografie: ja of nee?

Je ziet dat het heel erg van de situatie afhangt of een statief bij portretfotografie handig is of niet. Wie weet inspireert dit artikel je wel of zie je nieuwe mogelijkheden. Probeer het gerust eens uit, met een zonder statief, en ontdek wat voor jou het beste werkt. En werkt het niet goed, of voel je je teveel beperkt met je camera op het statief. Haal je camera er dan gewoon snel weer vanaf. 

Natuurlijk ben ik ook heel benieuwd naar jouw ervaringen. Gebruik jij wel of geen statief bij portretfotografie? Zijn er misschien nog redenen om wél een statief te gebruiken voor sprekende portretfoto’s, die in dit artikel niet genoemd zijn? Laat het vooral weten in de reacties!