Een statief is een handig hulpmiddel dat het fotograferen makkelijker kan maken. Maar gebruik je ook een statief bij portretfotografie? Dat hangt af van meerdere factoren, zoals wie je fotografeert, waar je fotografeert en het type licht dat je gebruikt. In dit artikel bespreek ik verschillende situaties waarin het statief soms vreselijk onhandig is, en soms een (verrassend) slimme keuze.
Geen statief bij kinderfotografie
Het is alweer een tijd geleden, maar wie mij al lang volgt, weet misschien nog dat ik mijn fotografische carrière begon met kinder- en gezinsfotografie. De fotosessies deed ik vrijwel altijd buiten met natuurlijk licht – dus zonder flitsers. Een statief gebruikte ik nóóit. Waarom? Omdat een statief je vertraagt. Bij sommige vormen van fotografie is dat heel fijn en juist positief, zoals bij landschapsfotografie. Maar als je beweeglijke kinderen fotografeert, wil je zelf ook makkelijk kunnen (mee)bewegen om de spontane momenten vast te leggen.
Iedereen die wel eens met een statief heeft gefotografeerd, weet dat je deze meestal niet binnen een tel dertig centimeter lager zet. En drie stappen opzij gaat zonder statief sneller dan met statief. Maar juist dat lagere standpunt of die meter naar links kan de foto echt verbeteren. Een statief beperkt in deze situatie dus de snelheid en flexibiliteit.
Bij kinderfotografie wil je snel meebewegen – en dat lukt met de camera op een statief meestal niet!
Statief in een studio
Fotografeer jij in een studio? Dan is een statief eerder een goede optie, omdat de persoon voor de camera ongeveer op dezelfde plek moet blijven staan vanwege de flitsopstelling. Als iemand ineens anderhalve meter naar voren of opzij stapt, moeten de lampen ook aangepast worden. Tja… als je dan toch bezig bent, dan kan dat statief verplaatsen ook wel.
In een studio is er vaak weinig ‘bewegingsvrijheid’ voor het model, waardoor je ook makkelijker de camera op een statief kunt plaatsen.
Consistente achtergrond
Een statief is ook handig als je de camera op dezelfde positie wilt houden. Dit geldt zowel in een studio als op locatie. Stel je voor dat je medewerkers van een bedrijf op de foto wilt zetten, met allemaal precies dezelfde achtergrond. Met de camera op een statief blijft het kader gelijk en lever je eerder een consistent resultaat af. Klinkt logisch toch?
Alleen zal het in de praktijk soms lastiger zijn, want niet iedereen is even lang. Als je de achtergrond exact gelijk wilt houden en het statief niet in hoogte wilt aanpassen, zal een persoon soms hoger of lager moeten poseren. Dat is dan weer niet even praktisch, of komt even natuurlijk over.
Zelfportret
Ben jij je eigen model? Zet de camera dan vooral op een statief. Het geeft je veel meer mogelijkheden dan wanneer je de camera zelf elke keer op armlengte vast moet houden. Met een afstandsbediening, draadontspanner of app op je smartphone maak je dan de foto.
Op de foto zonder voorbijgangers en toeristen
Een andere situatie waarin een statief van pas komt, is als je fotografeert op een plek met een hoop voorbijgangers. Stel, je wilt een vriend(in) fotograferen op een groot maar druk plein of bij een mooi pad in een botanische tuin. Je zet je camera op het statief en de ander gaat ervoor staan. Je kunt zo rustig het perfecte kader kiezen en hoeft alleen maar het juiste moment afwachten, totdat er geen mensen in beeld staan. In plaats van je camera dus continu in dezelfde houding vast te houden, laat je dat werk over aan het statief.
Een tweede optie hierbij is dat je meerdere foto’s maakt terwijl de voorbijgangers langslopen. Naderhand leg je deze foto’s als lagen over elkaar in Photoshop en gum je met een masker de toeristen uit. Bij deze truc is het wel noodzakelijk om de camera-instellingen gelijk te houden voor eenzelfde belichting. Let er tegelijkertijd op dat de lichtomstandigheden niet ineens veranderen, zoals een wolk die voor de zon schuift. Anders ‘gum’ je een voorbijganger uit de foto, maar ‘klopt’ de ondergrond niet meer met de basisfoto.
Het zou zomaar kunnen dat er in deze foto een paar voorbijgangers zijn gepoetst ;)
Pas op voor saaie of statische foto’s
Dat je bij beweeglijke kinderen beter geen statief kunt gebruiken, spreekt waarschijnlijk ook wel voor zich. Maar wat als jouw model netjes stil zit of staat? Bij kinderfotografie kun je een statief gebruiken, mits deze laag genoeg kan, zodat de camera op ooghoogte van het kind komt.
Toch is er nog een argument om geen statief te gebruiken bij portretfoto’s, of je nu jong of oud fotografeert. Met een statief wordt een fotoserie eerder saai of statisch, omdat je door het statief langer met een vaste compositie werkt. Je wordt niet uitgedaagd om deze continu aan te passen, omdat het aanpassen van de camerapositie ‘gedoe’ is. Maar juist onverwachte hoeken of veranderingen van achtergrond geven een serie vaak een boeiende variatie.
Kies jij er bewust voor om een statief te gebruiken? Blijf dan toch bewegen en variëren in je standpunt (door het statief dus waar nodig te verplaatsen), zodat je niet honderd foto’s maakt die allemaal op elkaar lijken.
Creatieve effecten met een lange sluitertijd
Wil je een portretfoto combineren met bewegingsonscherpte, bijvoorbeeld van stromend water of met light painting? Dan is het ook slim om de camera op een statief te zetten, zodat je een langere sluitertijd kunt instellen. Bij een sluitertijd van bijvoorbeeld een halve seconde of langer, is het wel belangrijk dat de persoon voor de camera ook heel stil blijft staan.
De dame is helaas niet haarscherp. Mogelijk om het model net iets te veel bewoog toen de foto werd gemaakt, of omdat de fotograaf de camera niet op een statief had staan. Foto: Xan Griffin.
Meer aandacht voor interactie
Portretfotografie draait vaak om het vastleggen van emoties. Die ene blik, de oprechte glimlach, dat moment v