Het gouden uurtje: zonlicht bij landschapsfotografie

Licht is een van de belangrijkste ingrediënten van je foto. Het beïnvloedt de schaduwen, het contrast in beeld en de sfeer. In dit artikel lees je over zonlicht bij landschapsfotografie, met in de hoofdrol het gouden uurtje (golden hour) – ook al duurt het niet altijd een uur. Waarom het gouden uur zo geliefd is bij landschapsfotografen? Dat laat ik je zien met veel inspirerende foto’s!

Als je een stel landschapsfotografen vraagt op welk moment van een zonnige dag ze het liefst foto’s maken, dan zullen ze bijna allemaal zeggen aan het begin of het einde van de dag. Dat zit zo.

Als de zon hoog aan de hemel staat, en er is geen bewolking, dan heb je hard licht. De schaduwen die dan ontstaan in het landschap zorgen voor veel contrast in het beeld. Omdat de grote verschillen in lichtintensiteit voor de camera vaak lastig te registreren zijn, ontstaan snel overbelichte of onderbelichte delen in beeld. Ook voelt de foto soms ‘plat’ aan, en de kleuren komen flets over.

Wanneer de zon lager staat, bijvoorbeeld net na zonsopkomst of voor zonsondergang, dan krijg je een heel ander beeld. De schaduwen zijn langer en het contrast is vaak minder sterk. Fotografeer je met het licht van opzij of met tegenlicht, dan kan dat de foto een gevoel van diepte geven. Bovendien is de kleur van het zonlicht ook warmer. Een groot verschil dus.

Zonnebloemen in Frankrijk (toen zag ik het écht)

Ik weet nog precies wanneer het kwartje viel en ik me écht realiseerde hoe belangrijk het licht bij landschapsfotografie is. Het was in 2010 en ik was op reis in Frankrijk. Op de snelweg reed ik langs een veld vol zonnebloemen en ik wist gewoon: hier moet ik een foto van maken. Ik nam de eerste afslag en had toen nog zo’n drie kwartier nodig om via een stel kleine wegen de juiste locatie te vinden. (In die tijd had je nog geen Google Maps op je telefoon staan!)

Het duurde dus even, maar ik vond de weg voor het veld met zonnebloemen en nam een heel stel foto’s. Alleen ondanks alle moeite die ik erin had gestoken, misten de foto’s nog iets. Ik was er gewoon niet helemaal tevreden over, maar goed niet goed verwoorden waarom.

Toen ik de laatste avond van m’n reis richting het vliegveld reed, kwam ik toevallig weer langs hetzelfde veld gereden. Dit keer stond de zon een stuk lager aan de hemel. Ik wist de weg naar het zonnebloemenveld nu snel te vinden en enkele minuten later stond ik weer op dezelfde plek te fotograferen. Het zonlicht scheen mooi door de zonnebloemen heen. De foto heeft hierdoor in mijn ogen niet alleen meer diepte, maar ook meer sfeer. Dat was het moment dat ik écht realiseerde hoe belangrijk het licht bij landschapsfotografie is.

Het gouden uurtje (dat niet altijd een uur duurt)

Bij landschapsfotografie is vooral het gouden uurtje favoriet (golden hour). Dit moment is twee keer per dag (mits er geen dikke bewolking is die het zonlicht tegenhoudt). Direct na zonsopkomst, en vlak voor zonsondergang. De zon staat dan dichtbij de horizon: dit geeft lange schaduwen en een haast gouden gloed aan het zonlicht. Daar is dit moment van de dag ook naar vernoemd.

Hieronder een stel foto’s die gemaakt zijn tijdens het gouden uur. Snap je waarom dit moment van de dag zo geliefd is?

Hoe lang duurt het gouden uurtje?

Het gouden uurtje duurt niet altijd precies een uur. De definitie is dat de zon minder dan zes graden boven de horizon staat. Afhankelijk van het seizoen en de locatie duurt het gouden uur in Nederland soms een uur, maar eerder tussen de drie kwartier tot een uur. Vandaar dat het vaak het gouden uurtje genoemd wordt.

Al kan het golden hour ook heel lang duren, bijvoorbeeld als je op reis bent. In het noorden van Noorwegen en Zweden gaat in de zomer de zon helemaal niet onder. Het gouden uur duurt dan soms wel van half elf ’s avonds tot half drie ’s nachts!

Het is niet zo dat het licht direct minder mooi is zodra de zon hoger dan zes graden staat. Het is geen keiharde grens, alsof je een lichtschakelaar omzet. Maar een uur later kan wel echt een verschil maken. Kijk maar:

</

De linkerfoto maakte ik een half uur na zonsopkomst (dus tijdens het gouden uurtje). De rechterfoto was 1 uur en 45 minuten na zonsopkomst. Het licht is al een stuk harder en daardoor minder mooi.

Wil je meer leren over licht en welke invloed het in je foto’s heeft? Dat lees je in het boek Iedereen FotoSMART.

Kun je het effect van het gouden uurtje nabootsen met fotobewerking?

De warme gloed die het zonlicht geeft tijdens het gouden uurtje, kun je niet nabootsen door de witbalans tijdens of na het fotograferen warmer te zetten. Kijk maar naar de foto van de hooibaal hieronder. Links is de foto die ’s middags werd gemaakt (zonder het gouden uur dus), rechts is met een aangepaste witbalans. De rechterfoto ziet er heel onnatuurlijk uit, toch?

De bronzen minuut: net ná zonsopkomst en net vóór zonsondergang

Bij het gouden uurtje hoort nog een specifiek moment. Direct na zonsopkomst en vlak voor zonsondergang, krijgt het licht een bronzige, rode gloed. Ik noem het de bronzen minuut. Het effect hiervan is vaak ook nog zichtbaar in de rood en roze gekleurde wolken.

Kun je alleen maar geweldige landschapsfoto’s maken tijdens het gouden uurtje?

De foto’s in dit artikel laten je hopelijk goed zien dat het zonlicht en het tijdstip van de dag (en het weer) een grote invloed heeft op de landschapsfoto. Maar… natuurlijk ben je echt niet gebonden aan het gouden uurtje. Dat bewijzen de foto’s hieronder.

Ook als je niet in de vroege ochtend of late avondzon fotografeert, kun je gave foto’s maken. Slecht licht bestaat niet. Het geeft alleen een ander effect – en soms is dat simpelweg niet het effect dat je zoekt of met de foto wilt bereiken.

Het belangrijkste is dat je je bewust bent van de invloed van zonlicht op de landschapsfoto. Als je weet wat de invloed is, kun je hiervoor keuzes maken. Misschien plan je wel in dat je in de natuur bent aan het einde van de dag, zodat je het gouden uur kan meepakken. Of je stelt gewoon je verwachtingen bij als je ’s middags fotografeert als de zon hoog staat. Of je besluit om op dat moment wat anders te fotograferen. Ga de uitdaging aan om het beste van het moment te maken!

Blauwe uurtje

Naast het gouden uurtje heb je ook het blauwe uurtje. Die periode komt ’s avonds na het gouden uurtje, waarbij de lucht eerst helder blauw wordt voordat deze helemaal zwart wordt. Lees hier tips voor het fotograferen tijdens het blauwe uurtje.

Wat is jouw favoriete moment om landschapsfoto’s te maken? Is dat tijdens het gouden uurtje? Of heb je misschien zelfs liever een bewolkte dag, waarop je juist geen zonlicht ziet?