Wat ik heb geleerd in 10 jaar digitale fotografie

Op 13 januari 2004, mijn 17e verjaardag, kreeg ik mijn allereerste digitale camera. Wat ik toen nog niet wist, was dat het mijn leven zou veranderen. Tien jaar later, heb ik ontzettend veel geleerd over fotografie. Deze belangrijke inzichten en lessen, op basis van mijn persoonlijke ervaringen, wil ik graag met je delen in dit artikel!

Hoe het begon in 2004

Mijn eerste camera was een Nikon Coolpix 3700. Deze compactcamera had 3,2 megapixel en 3x optische zoom. Wow, dat was toen echt wel wat. Terwijl er nu smartphones zijn die betere foto’s maken dan m’n camera van toen.

Ik koos voor Nikon, simpelweg omdat ik die er mooier uit vond zien dan een Canon (jaja, écht een vrouwenreden). Passend bij mijn budget en wensen waren er toen twee digitale compactcamera’s die in aanmerking kwamen. Dit waren de Nikon Coolpix en een soortgelijke versie van Canon (een Powershot). Het uiterlijk van die eerste camera is de eerlijke reden dat ik vandaag de dag nog steeds met Nikon fotografeer.

In 2014

Als iemand in 2004 had gezegd dat ik tien jaar later fulltime fotograaf zou zijn, dan had ik die persoon voor gek verklaard. Maar toch is het zo. Ik heb in die tien jaar veel gefotografeerd. Heel veel. En misschien nog wel meer geleerd. Niet alleen hoe je mooiere foto’s maakt, maar ook over fotografie in het algemeen, zoals de beleving van foto’s.

10 belangrijke inzichten over fotografie

Deze tien belangrijke inzichten vanuit persoonlijke ervaring ga ik hieronder uitgebreid bespreken. De tien lessen staan trouwens in willekeurige volgorde. :)

UPDATE 2019:
Vijf jaar na het publiceren van dit artikel deel ik ook mijn nieuwste inzichten. Vijf extra lessen na totaal vijftien jaar fotografie-ervaring. Lees de toevoeging hier.

Over de foto’s in dit artikel
Een artikel zonder foto’s is wel een beetje saai. Daarom heb ik het artikel opgevuld met foto’s gemaakt in Rome in 2004 en 2013. De foto’s tonen denk ik duidelijk mijn ontwikkeling in fotografie. Op het gebied van camera-instellingen – in 2004 had ik werkelijk geen idee wat ik deed – maar ook met compositie, beeldhoek en ‘kijken’. Als eerste zie je de foto’s die ik in mei 2013 maakte met een Nikon D700 en een 14-24mm en 24-70mm lens. Schuif je de slider opzij, dan zie je de foto die ik op dezelfde locatie in Rome maakte in mei 2004 met mijn compactcamera Nikon Coolpix 3700. Geloof me, het is een groot verschil. Ik hoop dat je het leuk vindt om te zien!

In 2004 was ik in Rome tijdens de schoolreis van de 5e klas gymnasium. Ze zeggen dat je terug komt in Rome als je een muntje in de Trevi-fontein gooit. Deze ‘legende’ kwam uit; in 2013 was ik daarom samen met mijn vriend Rabin en mijn familie. Ohja! Om onverklaarbare redenen heb ik beide keren een selfie vanuit de hotelkamer gemaakt.

1. Je ontwikkelt jouw fotografie door te doen

Hoe tof zou het zijn als ik gemakkelijk kon tellen hoeveel foto’s ik exact in tien jaar tijd maakte. Maar dit uitzoeken, is helaas monnikenwerk. Eén ding kan ik je wel verzekeren, het zijn er heel veel. En van vele uiteenlopende onderwerpen: landschappen, natuur, macro, (huis)dieren, architectuur, interieur, baby’s, kinderen, ouders, bruidsparen, zwangere dames en zakenmannen. Met daglicht, met studiolicht, met reportageflitsers of met reflectieschermen. Hoog vanuit de lucht, met mijn buik op de grond of zelfs onderwater. Ik heb het allemaal eens gefotografeerd of gedaan. Een hele hoop oefenuren dus en die zijn ook enorm belangrijk als je mooiere foto’s wilt leren maken.

Je kunt nog zoveel lezen of horen over fotografie en kijken naar andermans foto’s, maar je leert het pas echt door te doen. Het is eigenlijk net als autorijden. Zelfs als je honderden uren als passagier in een auto zit en je het theorieboek uit je hoofd kent, bij je eerste rijles kom je erachter dat het zelf doen, toch echt wat anders is.

Dus DOE! Ga op pad met je camera. Probeer, experimenteer. Er komen momenten van frustratie (“Waarom lukt het nou niet?!”), maar geef niet op, want hoe meer je doet, hoe beter het gaat. Op zoek naar een stok achter de deur? Doe dan mee met de fotografiechallenge van Vink Academy. Of volg de fotocursus!

2. Je ontwikkelt jouw fotografie met een kritische blik

Mijn fotografie is sinds mijn eerste digitale camera een hoop verbeterd. Dat bewijzen de foto’s in dit artikel wel. In de loop van de jaren leerde ik over de instellingen, leerde ik beter kijken, over licht en over fotobewerking. Maar alleen leren is niet voldoende. Je hebt een kritische blik nodig, voornamelijk van jezelf, om jouw fotografie naar een hoger niveau te tillen. Alleen dan zie je wat er te verbeteren valt, zodat je dit een volgende keer kunt toepassen in een vergelijkbare situatie. Of zodat je meer grip hebt op een nieuwe situatie. Waarna dit proces zich weer herhaalt en je steeds beter en beter wordt.

Veel fotografen zeggen: “De beste foto moet ik nog maken“. Dat is een teken van de kritische blik, die er voor zorgt dat je jouw fotografie steeds verder ontwikkelt. Maar het is ook erg belangrijk om trots te zijn op de foto’s die je (recent of misschien een tijd geleden) hebt gemaakt. Want als nooit iets goed genoeg is, dan verlies je het plezier in fotografie waarschijnlijk snel.

3. Objectief naar je eigen foto’s kijken blijft lastig

Ook al fotografeer ik meer dan tien jaar, het blijft vaak lastig om écht objectief naar mijn eigen beelden te kijken. Mijn blik is vrijwel altijd gekleurd, simpelweg omdat ik de foto heb gemaakt. De ervaring van het moment van het fotograferen zit als het ware verstopt in het beeld. Je vindt een foto bijvoorbeeld extra goed gelukt omdat je er heel veel moeite voor hebt gedaan, omdat het zo’n heerlijke dag was (“Weet je nog, daarvoor hadden we dat leuke restaurantje ontdekt”) of omdat je zoveel geluk had om op het juiste moment op de juiste plaats te zijn. Herkenbaar?

Hoe korter het moment tussen het maken van de foto en het terug zien ervan zit, hoe meer je de ervaring van het fotograferen nog herinnert. Soms kun je een serie daarom beter even ‘laten liggen’, voordat je gaat selecteren. Maar zelfs als het enkele jaren geleden is dat je een foto maakt, het gevoel en de ervaring van dat moment kan nog steeds aan de foto kleven. Dat hoeft niet per se erg te zijn. Fotografie doe je waarschijnlijk in de eerste plaats voor jezelf. Maar het is wel iets om bij stil te staan. In het artikel Het verhaal achter de foto’s: een vroege ochtend in Rovinj schrijf ik hier meer over.

4. Fotografie is persoonlijk en smaken verschillen. (En dat is niet erg!)

Iedereen kijkt anders tegen foto’s aan. Wat de één mooi vindt, vindt de ander misschien niks. Vaak is het ook gewoon een kwestie van smaak. Het betekent niet dat je een foto die niet jouw smaak is (en die je zelf niet zo zou maken), ook altijd lelijk of fout vindt. Integendeel. In mijn eigen fotografie houd ik enorm van kleuren en zet ik maar weinig foto’s om in zwart-wit. Toch kan ik ontzettend genieten van andermans zwart-wit foto’s. Daarnaast heb ik persoonlijk weinig met bijvoorbeeld nieuwsfoto’s of sportfoto’s. Maar als ik dan de geselecteerden, genomineerden of winnaars van de World Press Photos bekijk, dan kan ik de fotograaf oprecht bewonderen en denken “Wow, dat is knap gedaan, goed gezien!”. Zonder de droom te hebben om zoiets zelf te maken.

Door andermans foto’s te leren waarderen, ontdek je veel pareltjes. Onbewust haal je er waarschijnlijk zelfs inspiratie uit, waardoor je – zonder het door te hebben – je eigen foto’s weer verbetert. Blijf er simpelweg altijd van bewust dat smaken verschillen en dat niet iedereen hetzelfde over een foto denkt. Dat is niet erg, want anders zou iedereen hetzelfde (willen) maken. En dan onderscheid niemand zich echt.

5. Fotoapparatuur is niet het belangrijkste voor een goede foto, maar kan wel belangrijk zijn

In de afgelopen tien jaar zijn natuurlijk ook camera’s ontzettend verbeterd. Betere sensoren, snellere objectieven, solide behuizing, wat niet eigenlijk? Ik vraag me regelmatig of we het maximaal haalbare op het gebied van techniek niet stiekem bijna hebben bereikt.

Vaak zeg ik dat de apparatuur niet het belangrijkste is van de foto. Je hoeft echt niet de nieuwste, beste, snelste en duurste camera te hebben voor het maken van mooie foto’s. Zoals ook in mijn eBook ‘Mythes en misvatting over fotografie’ staat: “Als iemand helemaal niets af weet van fotografie en je geeft hem of haar de allerbeste of allerduurste camera in handen, dan is de kans dat deze persoon ook gelijk een topfoto maakt heel klein.” Ik bedoel: als ik mijn moeder nu mijn camera in handen geef, dan weet ze echt niet hoe ze daar een fatsoenlijk beeld uit moet krijgen.

De apparatuur is dus niet per se een bepalende factor voor een goede foto. Het gaat er veel meer om wat jij met de apparatuur doet. Wel kan er een moment aankomen, dat je aanloopt tegen de beperkingen van je apparatuur.  Je weet het maximale uit je camera te halen, maar dat is niet goed genoeg of niet precies wat je wilt. Je hebt bijvoorbeeld meer zoom nodig. Of een lens die lichtsterker is. Het is mijn ‘regel’ om pas op dat moment te investeren in een andere body of nieuwe objectieven. Het kan trouwens een tijdje duren voordat je de beperkingen gaat merken of gaat ‘zien’, maar dat is niet erg.

Wanneer je de beperking van je apparatuur (nog) niet merkt

Ik weet nog dat ik ooit, ik gok ergens in 2008, een foto op een forum plaatste waarbij iemand me als reactie adviseerde om in een 50mm lens te investeren, omdat de bokeh bollen niet helemaal rond maar eerder hoekerig waren. “Wat een onzin, het gaat toch niet om de bokeh op de achtergrond?! Heb je überhaupt wel naar het onderwerp gekeken?” Ik denk dat ik ongeveer zo reageerde.

Terugkijkend had die persoon helemaal gelijk en had het gebruik van een ander objectief de foto beter gemaakt. Maar toen zag ik dat gewoon niet. Of kon ik er niet objectief naar kijken, dat kan ook. Net zoals ik nu wel eens denk  “Hoe heb ik ooit die foto kunnen selecteren? Die is niet eens scherp!”. Of  “zoveel ruis, hoe is het mogelijk dat ik die ooit goed vond?”

Als je merkt wat je beperkt, dan is het een goed moment om te investeren. En zodra je eenmaal nieuwere/betere apparatuur hebt, dan wil je waarschijnlijk ook niet meer terug. Nieuwe, betere of duurdere apparatuur zorgt dus niet per se voor dat je mooiere foto’s maakt, maar het kan tegelijkertijd wel invloed hebben op de kwaliteit van je foto’s in scherpte, onscherpte, ruis, etcetera. Maar nogmaals: alleen als je weet hoe je met de camera moet werken.

6. Een apparatuurverzekering is aan te bevelen, want een ongeluk zit in een klein hoekje

Mijn fotografieapparatuur is allemaal verzekerd en de premie die ik de afgelopen tien jaar hebt betaald, heb ik dubbel en dwars terugverdiend. Of… nouja, terugverdiend is niet het goede woord. Het heeft me een hoop geld bespaard. Een ongeluk zit in een klein hoekje, zelfs als je heel zuinig bent op je camera. Zo had ik mijn eerste digitale camera binnen enkele dagen na mijn verjaardag laten vallen. Can you imagine the drama?

Ik was er onwijs zuinig op, maar toch viel hij toen ik hem op een kruk had gezet omdat ik met de zelfontspanner een foto met mijn vriendinnen wilde maken. Hij viel op de lens en die kreeg een soort van knik. Maar om een hoekje fotograferen lukte natuurlijk niet. Gelukkig werd hij snel gerepareerd. Dezelfde camera kletterde voor een tweede keer op de grond toen mijn moeder hem leende op vakantie, en bij het uitstappen uit de auto vergeten was dat de camera op haar schoot lag. Oeps. (Sindsdien leen ik mijn camera alleen nog maar uit aan mijn vader :P).

Mijn huidige spiegelreflexcamera heb ik twee keer laten vallen met schade als gevolg. De ene keer was het glaasje in het display bovenop kapot, waardoor de hele bovenkap vervangen moest worden. Kosten: € 450 euro. Ka-ching. De tweede val die de camera maakte, gaf geen zichtbare schade. Toch liet ik het ding voor de zekerheid controleren. Ik wilde natuurlijk geen fotosessie doen om er later achter te komen dat er iets mis was met de sensor of scherpte. De onzichtbare schade was niet te min: € 750 voor lens en camera. Auwtsch! Gelukkig betaalde ik uiteindelijk alleen mijn eigen risico.

Cameraverzekering versus reisverzekering

Wanneer je veel fotografeert, is in theorie de kans groter dat je een keer schade krijgt met je camera. Net zoals een auto die 40.000km per jaar rijdt een grotere kans heeft op een deukje dan iemand die ééns per week naar de supermarkt om de hoek rijdt. Zorg dus voor een goede verzekering –  ik heb alles verzekerd bij deze site en ben daar erg tevreden over – en een backup-camera als je inkomsten afhankelijk zijn van fotografie!

Ga er daarbij niet vanuit dat je reisverzekering eventuele schade op vakantie zal vergoeden. De meeste reisverzekeringen vergoeden maar een maximaal bedrag bij schade of diefstal, meestal zo’n 1500 euro. Wanneer je in een goede DLSR hebt geïnvesteerd en enkele duren lenzen hebt, dan zit je hier al snel aan. Bovendien vergoeden ze niet als je de apparatuur ook ‘zakelijk’ gebruikt.

7. Van een slechte foto maak je in met fotobewerking nooit een goede foto

Pas na aanschaf van mijn spiegelreflex camera in 2006 ben ik mij gaan verdiepen in fotobewerking. Eerst nog in Photoshop, later in Lightroom. Ik zat avonden achter de computer, met als doel mijn foto’s naar een hoger niveau te krijgen. Naarmate ik meer over fotobewerking leerde, paste ik dit natuurlijk ook steeds meer toe op mijn foto’s. Of ze er echt beter van werden, betwijfel ik. Nu denk ik dat ze eerder teveel bewerkt waren. Het bleek nogal een kunst om de foto te verbeteren, maar daarin niet te ver te (willen) gaan.

Wat daarin goed is om te realiseren: fotobewerking is absoluut niet het belangrijkst. De foto zelf vormt de basis. Aanpassingen in de nabewerkingen zijn vaak wel aan te bevelen en soms ook alleen achteraf mogelijk. Maar dat betekent niet dat je geen of minder tijd moet steken in het verkrijgen van een juiste belichting of goede compositie. Van een slechte foto maak je met fotobewerking nooit een goede foto, echt waar. Maar van een goede foto, kun je in de fotobewerking wel een perfecte foto maken.

8. Fotografen zijn leuke personen!

De afgelopen tien jaar heb ik veel fotografen ontmoet. Beginnende fotografen, gevorderde fotografen, professionele fotografen. Ik heb hierin één overeenkomst ontdekt: fotografen zijn leuke mensen! Niet alleen de gemeenschappelijke interesse verbindt, maar ook de open persoonlijkheid waarbij elkaar helpen en elkaar inspireren belangrijk gevonden wordt.

Met de fotografen die ik de afgelopen jaren heb ontmoet, had ik ontelbaar veel leuke gesprekken. Het waren vaak ook hele inspirerende gesprekken, waarvan ik leerde of die mij aan het denken zette. Hiervoor ben ik iedereen erg dankbaar.

Er zijn een aantal waardevolle vriendschappen ontstaan met fotografen die ik ontmoette tijdens een workshop. En ook met professionele collegafotografen met eenzelfde doelgroep (en die dus eigenlijk concurrent zijn).

Ken je iemand die ook gek is op fotografie? Spreek eens samen af! Gezellig een kop koffie of thee drinken en praten over (elkaars) fotografie. Of ga samen met de camera op pad. Help elkaar, leer van elkaar, inspireer elkaar. Gegarandeerd een gezellige (mid)dag en voor herhaling vatbaar!

9. Je hoeft geen vakopleiding gevolgd te hebben om fotograaf te zijn

Ik heb geen vakopleiding gevolgd als fotograaf en heb dus ook geen diploma ‘fotografie’. Wel heb ik een Master Bewegingswetenschappen op zak. Na mijn afstuderen werkte ik een tijdje in de Kinder- en Jeugdpsychiatrie, voordat ik de stap maakte naar fulltime fotograaf. Mijn opleiding heeft dus weinig met fotografie te maken, behalve dat ik nu kinderfoto’s maak en in de kinderpsychiatrie werkte. (Toevoeging in 2019: in 2014 verdiende ik m’n geld nog deels met kinderfotografie op locatie)

In feite is mijn situatie dus gelijk het ‘bewijs’ dat je geld kunt verdienen zonder het papiertje. Ik zal niet ontkennen dat er wel een moment is geweest dat ik een vakopleiding wilde volgen. Ik wist dat ik ‘meer wilde doen met fotografie’ en wilde mij hiervoor officieel kwalificeren. Ik was in die periode alleen druk met mijn studie aan de universiteit en parkeerde het plan daarom voor later. Tegen de tijd dat ik afgestudeerd was, was mijn idee over het behalen van een fotografiediploma flink veranderd. Inmiddels had ik best wat opdrachten gedaan. Mijn klanten vroegen nooit om mijn diploma en waren ontzettend tevreden met het resultaat. Wat zou een diploma daar nog aan toevoegen?

Waarom een fotografievakopleiding volgen?

Overweeg je een vakopleiding? Sta dan even stil waarom je dit zou willen. Als het enkel om het ‘papiertje’ gaat, dan betwijfel ik of dit de juiste keuze is. Wil jij jezelf ontwikkelen op vele gebieden van fotografie of ben je nog zoekende naar wat je wilt? Dan is dit iets wat een vakopleiding je kan bieden. Bedenk hierbij alleen wel dat je misschien ook opdrachten krijgt en moet leren over typen fotografie die je helemaal niet leuk vindt. Sta je hier ook voor open? Of verlies je dan misschien het plezier in het fotograferen?

Soms is het volgen van fotografieworkshops een een fotografie werk jou aanspreekt net zo waardevol of misschien nog wel nuttiger, omdat je jezelf direct meer ontwikkelt in de richting waar je graag naar toe wilt gaan. Of leer je alles wat je wilt weten in een online fotografie cursus. Maar ook als autodidact, waarbij je de fotografie jezelf eigen maakt, is dat mogelijk!

10. In iedereen schuilt een fotograaf, dus ook in jou!

In 2009 schreef ik mij in bij de Kamer van Koophandel. Onder het mom van “Dan kan ik eens geld vragen voor een fotosessie“. Vanaf dat moment noemde ik mijzelf ook pas fotograaf. Ik weet eigenlijk niet waarom ik dit niet eerder deed. Misschien dacht ik dat het pas officieel was met de KvK-inschrijving?

Veel later realiseerde ik me pas hoe raar dit eigenlijk was. Er was op de dag van de KvK-inschrijving niets aan mijn fotografische vaardigheden veranderd. Mijn foto’s waren na die dag niet ineens op magische wijze een stuk mooier geworden, toch?

Het heeft nog jaren geduurd voordat ik het echt snapte, maar nu weet ik het zeker. Ik geloof dat er in iedereen een fotograaf schuilt. De één is alleen verder ontwikkeld dan de ander. Maar iedereen mag zichzelf dus een fotograaf noemen, ook als amateur of beginner. Een nummer van de Kamer van Koophandel is absoluut niet nodig. Natuurlijk adviseer ik dit wel aan iedereen die geld met zijn fotografie wil gaan verdienen. Maar een hobbyist die voor zijn plezier fotografeert, is net zoveel een fotograaf als ik.

Ik ben er van overtuigd dat iedereen een fotograaf kan zijn, ongeacht of je een KvK-nummer of vakopleiding hebt of niet.

Iedereen kan leren fotograferen.
Iedereen kan mooie foto’s maken.

Dat is ook precies de reden waarom ik met Vink Academy ben gestart. Ik wil laten zien dat fotografie niet zo moeilijk hoeft te zijn als vaak wordt gedacht. Ontwikkel met Vink Academy de fotograaf in jou en ontdek de mogelijkheden in de fotografie!