Het verhaal achter de foto: bloedmaan fotograferen (maansverduistering)

Een bloedmaan is een bijzonder verschijnsel dat niet vaak te zien is. Ik heb het geluk gehad om de bloedmaan in 2015, 2018 en 2019 te zien (en te fotograferen). In deze blog vertel ik het verhaal van de foto’s die ik toen maakte en geef ik natuurlijk tips hoe jij de volgende maansverduistering fotografeert.

Omdat dit best een lang artikel is geworden, hieronder een inhoudsopgave, zodat je meteen ziet wat je zoekt. In totaal heb ik de afgelopen jaren vier keer een bloedmaan gefotografeerd en van iedere keer deel ik ook mijn verhaal.

Wat is een bloedmaan?

Zoals je ongetwijfeld hebt geleerd op school, geeft de maan zelf geen licht. Het maanlicht dat wij zien is in feite zonlicht dat door de maan gereflecteerd wordt. Bij een maansverduistering staat onze planeet precies tussen de zon en de maan in. De aarde blokkeert een deel van het zonlicht dat naar de maan schijnt. Dit geeft de schaduw op de maan. Bij een gedeeltelijke maansverduistering zie je dit als een ‘hapje’ uit de maan. Tijdens een complete maansverduistering (totale eclips) blokkeert de aarde al het directe zonlicht richting de maan. De maan wordt niet compleet donker, maar krijgt een rode gloed. Vandaar de naam ‘bloedmaan’. De kleur ontstaat door het zonlicht dat nog wel door de atmosfeer schijnt.

Superbloedmaan

Soms is een bloedmaan tegelijkertijd ook supermaan. Bij een supermaan staat de maan relatief dicht bij de aarde. De maan lijkt dan 14% groter en is extra fel. De bloedmaan op 28 september 2015 was bijvoorbeeld een superbloedmaan. En op 21 januari 2019 was er een superbloedwolfmaan. Een wolfmaan is de eerste vollemaan in een nieuwe jaar en de combinatie van super-bloed-wolf is heel zeldzaam!

Links en in het midden zie je hoe een gedeeltelijke maansverduistering eruit ziet. Je hebt een ‘hapje’ uit de maan. Hier werd dit hapje steeds groter, totdat de hele maan in de schaduw van de aarde was. Bij zo’n totale maansverduistering spreek je over een bloedmaan: de maan krijgt een rode gloed zoals je rechts in de foto ziet.

Dit mooie filmpje van Astronomie.nl legt het goed uit.

Wanneer is de volgende bloedmaan / maansverduistering?

Hieronder heb ik een lijstje gemaakt wanneer er weer een bloedmaan is. In Nederland is de volgende bloedmaan zichtbaar op 16 mei 2022 – mits het niet bewolkt is natuurlijk. Deze totale eclips is vlak voor zonsopkomst en ook vlak voordat de maan ondergaat – we kunnen hier dus maar kort van genieten. Na deze bloedmaan zul je moeten wachten tot 2025 voor je de rode gloed weer over de maan ziet. In onderstaand lijstje heb ik ook de data gezet van de gedeeltelijke maansverduisteringen die zichtbaar zijn in Nederland en België.

• 16 mei 2022: totale maansverduistering (bloedmaan), alleen het begin van de eclips is zichtbaar in NL en BE. (meer info)
• 8 november 2022: totale maansverduistering (bloedmaan), niet zichtbaar in NL of BE helaas. (meer info)
• 28 oktober 2023: gedeeltelijke maansverduistering (geen bloedmaan), gehele eclips zichtbaar in NL en BE. (meer info)
• 18 september 2024: gedeeltelijke maansverduistering (geen bloedmaan), gehele eclips zichtbaar in NL en BE. (meer info)
• 14 maart 2025: totale maansverduistering (bloedmaan), alleen het begin van de eclips is zichtbaar in NL en BE. (meer info)
• 7 september 2025: totale maansverduistering (bloedmaan), maximum en einde van de eclips zijn zichtbaar in NL en BE. (meer info)

Bekijk deze pagina om te zien wanneer een er bloedmaan zichtbaar is op welke delen van de wereld (Azië, Amerika, etc).

Tips voor het fotograferen van de maansverduistering

Voor wie een maansverduistering of bloedmaan wil fotograferen, heb ik hieronder een aantal tips op een rijtje gezet. Dit is in feite een samenvatting, lees ook de rest van het artikel voor meer uitleg.

• Fotografeer in de manuele stand. Dit is echt niet iets wat je op de automatische stand wilt proberen.
• Pak het objectief met de langste brandpuntsafstand. Voor wie de keuze heeft tussen een cropcamera en een fullframecamera; vanwege de cropfactor is de eerste waarschijnlijk de betere keuze, omdat dit je extra zoom geeft. (Bereken hier de cropfactor van jouw camera)
• Zet je camera op een statief. Ik deed dit de eerste keer dat ik een bloedmaan fotografeerde weliswaar niet, maar met een statief hoeft de ISO-waarde een stuk minder ver omhoog.
• Bij een gedeeltelijke maansverduistering heb je meer licht dan bij de totale maansverduistering. Bij die laatste moet je de ISO zeker een stop omhoog doen.
• Maak de sluitertijd niet te lang, hooguit een paar seconden. Je merkt de draaiing van de aarde ten opzichte van de maan weliswaar niet, maar wanneer je veel ingezoomd hebt, resulteert dit in een onscherpe foto. Houd de volgende sluitertijd als leidraad: bij een (effectieve) brandpuntsafstand van 200mm niet langer dan 2,5s; voor 300mm niet langer dan 1,5s; en voor 500mm niet langer dan een seconde.
• Zet vibratie-reductie van de lens uit. En gebruik eventueel een draadontspanner of afstandsbediening om te voorkomen dat de camera beweegt als je het knopje indrukt.
• Fotografeer in RAW. Bij de bewerking heb je meer mogelijkheden om details in de maan zichtbaar te maken.
• Als de maan verduisterd is, dan is het dus ook heel erg donker. Wanneer je in de natuur op pad gaat en er geen ander licht is in de omgeving, vergeet dan niet een zaklampje mee te nemen. Gebruik deze om de weg te vinden, maar ook om eventueel de knopjes op je camera te vinden. Hiervoor gebruik ik zelf altijd gewoon het lampje van mijn iPhone.

Mijn verhaal: Bloedmaan fotograferen in Nieuw-Zeeland

De eerste bloedmaan die ik zag was in de nacht van 3 op 4 april 2015. Hij was niet zichtbaar vanuit Europa, maar wel vanaf de andere kant aan de wereld. Ik was op dat moment in Nieuw-Zeeland en een vriend in Nederland tipte mij over het bijzondere verschijnsel. Het was duidelijk een gevalletje van ‘op het juiste moment op de juiste plaats zijn’ en ik besloot mijn camera bij de hand te houden. Het was een heldere nacht en vanaf de camping (we sliepen in een camper) konden we de maan bovendien goed zien.

Om kwart over 11 ‘s avonds zou de eerste schaduw van de aarde op de maan zichtbaar worden. Het was even turen, maar ja hoor. Een paar minuten voor half twaalf konden we ook met het blote oog duidelijk een schaduw waarnemen. Ik fotografeerde met mijn Nikon D750 en een 70-300mm objectief van Tamron. Ik zoomde deze helemaal in tot de maximale brandpuntsafstand, maar desondanks bleef de maan nog steeds een kleine bol in beeld. Onderstaande foto is niet uitgesneden, de foto’s daaronder wel.

Maansverduistering Nieuw-Zeeland. Tijdstip 23:24 (Geen crop)

Maansverduistering Nieuw-Zeeland. Tijdstip 23:25 (Uitsnede)

Ik maakte beide foto’s met ISO 200, f/8 en een sluitertijd van 1/200s. De maan lijkt misschien ‘op z’n kop’ (omgedraaid ten opzichte van zoals je deze normaal ziet) maar dat kwam omdat ik vanaf het zuidelijk halfrond fotografeerde. :)

Om half 12 was de rode gloed nog niet zichtbaar, deze zou pas komen als de maan geheel in de schaduw van de aarde lag. Het ‘hoogtepunt’ van de bloedmaan was die avond om exact 1:00. Omdat voor de volgende dag een pittige kanotocht op zee op de planning stond, besloten we te gaan slapen. Mijn camera lag naast me in bed (ons bed was achterin de camper) en ik zette de wekker op 0:45.

Toen deze na een kort dutje afging, was ik even van slag. “Huh, waarvoor heb ik de wekker gezet? Het is nog nacht. Ohja, de maan!” Met mijn hoofd nog op het kussen schoof ik het gordijntje opzij. De maan scheen precies tussen de bomen door en de rode gloed was goed zichtbaar. (Tenminste, voor mij was het alleen zichtbaar als ik door de zoeker keek, want ik had mijn contactlenzen voor het slapengaan uitgedaan.)

Terwijl ik nog onder de dekens lag, maakte ik een foto door de achterruit van de camper. Omdat de maan nu een stuk donkerder was, voldeden mijn eerder gekozen instellingen niet meer. Ik schroefde de ISO-waarde naar 4000, en zocht de grenzen van de sluitertijd om met 1/10 nog uit de hand te fotograferen. Dat lukte, nét. Dit is het moment voordat de maan volledig rood kleurde:

Bloedmaan Nieuw-Zeeland. Tijdstip 00:52

Nu had ik natuurlijk mijn bed uit kunnen gaan en buiten kunnen fotograferen vanaf een statief. De foto had dan minder ruis gehad en was scherper geweest. Maar de waarheid is dat op dat moment mijn bedje gewoonweg te lekker lag en ik er weinig voor voelde om de kou (ja, het was echt koud buiten) in te moeten. Ik accepteerde de ruis en besloot het zo te laten en verder te gaan slapen. Naderhand heb ik de foto in de nabewerking nog iets opgelicht. Ook is de foto iets gedraaid; omdat ik liggend vanuit bed had gefotografeerd, was de oriëntatie verkeerd.

Foto’s van de bloedmaan in Nederland, 28 september 2015

De tweede bloedmaan die ik fotografeerde was op 28 september 2015. Mijn wekker had ik om 4 uur gezet. Vlak voor ik wakker werd droomde ik dat ik de maan ging fotograferen en daarvoor naar buiten ging. We moest ik nog een stukje rijden (?), maar uiteindelijk bleken we te laat omdat ik mijn wekker ook pas om 5 uur af ging.

Pfieewww, gelukkg was het allemaal slechts een droom. Toen m’n wekker écht ging (op het juist tijdstip) móest ik er dus wel uit van mezelf. M’n apparatuur stond al klaar en ik hoopte dat mijn vermoeden klopte en ik de maan vanuit mijn zolderraam kon fotograferen. Dan hoefde ik niet naar buiten ;) En ja hoor. Ik had geluk :) Hieronder het resultaat!

Bloedmaan Nederland 28 september 2015. Tijdstip: 4:55

Bloedmaan Nederland. Tijdstip: 5:10

De foto hierboven is gemaakt met f/5.6, 0.6s en ISO 2500. Mijn statief paste precies in de vensterbank van mijn zolderraam, wat het fotograferen aanzienlijk makkelijker maakte ten opzichte van het liggend fotograferen vanuit de camper ;) Daarnaast ging het fotograferen ook beter toen ik door het open raam fotografeerde (toch nog een beetje die kou dus). Ik had het eerst niet door, maar er zat een klein laagje condens op het raam. Dit maakte de foto’s wat onscherper en reflecteerde iets aan licht.

Bloedmaan Nederland. Tijdstip: 5:29

De laatste foto maakte ik om iets voor half 6. De totale maansverduistering is dan voorbij en aan één kant valt er weer licht op de maan. De rode gloed neemt af en de maan is lastiger om te fotograferen door het grote verschil in licht. Dat vond ik een mooi moment om m’n bed weer in te duiken.

Bloedmaan in Nederland, 27 juli 2018

De derde maansverduistering die ik fotografeerde was ook in Nederland, op 27 juli 2018. Vooraf wist ik niet zo goed of ik de bloedmaan wel kon gaan fotograferen, want deze avond was de eerste van een week op kamp. Voor de tweede keer ging ik als vrijwilliger/begeleider mee met Stichting de Ster. Zij organiseren onvergetelijke vakantiekampen voor kinderen die wel een beetje extra zelfvertrouwen kunnen gebruiken, bijvoorbeeld omdat de kinderen gepest worden of een laag zelfbeeld hebben. De week staat in het teken van positiviteit, plezier maken en is één groot feest. (Echt een aanrader!) Zo’n kampweek begint altijd op vrijdag voor alle vrijwilligers (de kids komen zondag) en deze avond is er om kennis te maken en de week alvast een beetje door te nemen. Van te voren wist ik al dat het weer mega gezellig zou worden, maar tja… zou het lukken om er nog even tussenuit te piepen met mijn camera? Niet echt sociaal wenselijk maar hé, dit is natuurlijk wel een uniek moment.

Die avond begon de eclips om 19:14. Het was zomer en op dat moment dus nog licht. Maar ook niet onbelangrijk; de maan was nog onder de horizon. Om ongeveer half 10 kwam de maan boven de horizon en dit was ook het moment dat de totale maansverduistering zou beginnen. Er was vlak hierna een korte pauze dus hop, ik liep naar het naastgelegen weiland om te kijken of ik wat kon zien. Maar helaas, het was bewolkt. Geen maan. Jammer!

Terwijl we hierna nog buiten met z’n allen zaten te kletsen, zag ik het ruim een uur later ineens. Boven de bomen was een heel donkere, maar rode maan te zien. Jaaa! Gelukkig waren en meer mensen die het goed wilden zien en kregen we van de kampleider een kwartiertje om alsnog foto’s te maken. Hij zag mijn ongeremde enthousiasme en wist dat ik toch wel afgeleid zou zijn als ik de kans niet kreeg om een foto te maken, hihi. Het was ook een geluk dat de totale maansverduistering zo’n 1 uur en 45 minuten duurde, waardoor de bewolking niet op het korte moment roet in het eten gooide.

De maan was al wat hoger boven de horizon en ik besloot dat ik wat takken op de voorgrond wilde, zodat ik weer een wat andere foto dan vorige keren kreeg. De foto’s maakte ik nu met een 70-200mm objectief met daarop een 1.4 extender, zodat ik een maximale brandpuntsafstand van 280mm had. De lucht is nog een beetje blauw door het blauwe uurtje. Als diafragma koos ik f/4 (maximale opening), ISO 2000 en de sluitertijd was 1,3s.

Yes, het was weer gelukt!

Bloedmaan in Nederland op 27 juli 2018 om 23:01

Superbloedwolfmaan 21 januari 2019

Superbloedwolfmaan op 21 januari 2019 om 6:16

Om 5 uur ging mijn wekker en stapte ik mijn bed uit. Ik had de avond ervoor mijn kleding al klaargelegd: thermisch ondergoed en dikke truien, alsof ik naar Lapland zou gaan. Buiten vroor het flink en ik was blij dat ik de auto niet hoefde te krabben. Ik at een cracker en vulde m’n thermoskan met thee – dat laatste is ook altijd onderdeel van mijn ochtendritueel als ik een zonsopkomst wil fotograferen – en ging naar buiten.

Zodra ik de voordeur uitstapte, zag ik direct de maan. Hij was al deels rood gekleurd, maar er was aan de rechterkant ook nog een licht, wit stuk. In theorie had ik de bloedmaan kunnen fotograferen vanaf het balkon bij mijn slaapkamerraam, maar dan had ik wel over een stel lantaarnpalen heen moeten fotograferen. Met het oog op lichtvervuiling, leek me dat geen goed idee. (En ook wel zo fijn voor vriendlief dat-ie nog even door kon slapen).

In een kleine vijf minuten liep ik de woonwijk uit en stond ik in de polder. Lekker donker! Thuis had ik al mijn 70-200mm lens met een 1.4 extender op de camera gezet. En ook het statiefplaatje zat er al stevig onder. Het enige wat ik dus hoefde te doen was mijn statief neerzetten, camera erop en afstandsbediening aansluiten. Ohja, en de instellingen natuurlijk. Dat was gelukkig allemaal zo gepiept en kon ik mijn wanten weer over mijn handschoenen aandoen.

Om 5:41 begon de totale maansverduistering en vanaf dat moment zag ik, zowel met het blote oog als op de camera, de rode gloed van de maan perfect. Het hoogtepunt van de superbloedmaan was om kwart over zes; op dit moment was de ‘rand’ van de maan het minst licht. En dus de beste balans met de rode gloed. Dat is ook het moment dat ik bovenstaande foto maakte. Ik wachtte hierna nog een klein kwartier en vond het toen wel mooi geweest. Door het stilstaan had ik het ondanks de honderd lagen kleding toch wel wat koud gekregen. ;)

Thuis heb ik m’n hond uitgelaten en daarna zette ik de foto’s direct op de computer. Wat was ik blij dat ik de bloedmaan weer heb mogen zien; ik begreep dat er in sommige delen van Nederland mist was. Zo jammer!

De volgende maansverduistering en bloedmaan in Nederland: 16 mei 2022

De eerstvolgende bloedmaan in de ochtend van 16 mei 2022. Omdat de totale maansverduistering begint vlak voordat de zon onder de horizon verdwijnt, heb je maar een kort moment om de bloedmaan te bekijken. Het schema van de maansverduistering in de nacht/ochtend ziet er als volgt uit.

1. 03:30 uur: Begin van de eclips in de bijschaduw.
   De maan wordt wat donkerder maar je ziet nog niet echt een duidelijke ‘hap’ eruit.
2. 04:28 uur: Begin gedeeltelijke eclips in de kernschaduw
   Vanaf dit moment verschijnt het hapje uit de maan.
3. 05:29 uur: Begin totale maansverduistering (rode gloed op de maan)
4. 05:47: Maanondergang. Je hebt dus maar iets meer dan een kwartier om de bloedmaan te zien, en alleen als je een vrij zicht op de horizon hebt en er geen gebouw of bomen voor de maan staan.
5. 06:15 uur: Hoogtepunt bloedmaan (maar dus niet meer zichtbaar)

Bekijk ook dit plaatje eens, dan zie je hoe iedere stap er ongeveer uit komt te zien.

Vertel.. heb jij de (super)bloedmaan gezien? Hoe vond je het?