Bij portretfotografie wordt er vaak gefotografeerd met een kleine scherptediepte, vooral bij portretfoto’s gemaakt op locatie. Doordat de achtergrond bij de persoon wazig wordt, omdat dit buiten het scherptediepte gebied valt, wordt de aandacht van de kijker automatisch naar de persoon op de foto geleid. Vanwege deze kleinere scherptediepte is het belangrijk dat je gaat scherpstellen op de ogen. Je wilt immers niet dat iemands oren wel scherp zijn maar de ogen onscherp, toch?In dit artikel belangrijke tips voor het scherpstellen bij portretfotografie.
Het was Da Vinci die ooit schreef: ‘De ogen zijn de spiegel van de ziel’. Volgens mij bedoelde hij daar mee dat als je iemand in de ogen aankijkt, dat je de persoon ‘echt’ ziet. Zelf zou ik het niet zo willen zeggen, maar wel vind ik het als fotograaf ontzettend belangrijk dat de ogen (of minimaal 1 oog) in een portretfoto haarscherp zijn.
Scherpstellen op de ogen
Voor de juiste scherpte in een foto is het dus belangrijk dat het scherpstelpunt bij een close-up foto wordt geplaatst op een oog, of -als het een foto totaal beeld is- in het gezicht (lees meer over de variatie bij portretfotografie en hoeveel je van een persoon op de foto zet). De ogen bij een portretfoto worden als het belangrijkste beschouwd, al zijn er uitzonderingen die de regel bevestigen, zoals de foto van Merel en het rupsje. Als de persoon een beetje opzij kijkt, waarbij de ogen niet allebei dezelfde afstand tot de camera hebben, maar beide ogen zijn nog wel zichtbaar voor de camera, dan is het belangrijk dat je focust op het oog dat het dichtst bij de camera is. Het is namelijk minder storend als het ‘verste’ oog net niet helemaal scherp is dan wanneer het voorste (en voor de camera het grootste oog) wazig is.


Deze portretfoto heeft weinig scherptediepte. Haar ogen zijn scherp, maar haren oren zijn wazig.


Wanneer de focus niet precies op de ogen ligt, kan de beperkte scherptediepte de foto verpesten. Hier is het puntje van haar neus scherp, net als de rand van de hoed. Maar haar ogen zijn onscherp en dat is zonde.


Plaats het scherpstelpunt altijd op het voorste oog als de persoon of het kind opzij kijkt.


Als het voorste oog onscherp is, dan is dit meestal storend. Als het achterste oog iets onscherp is, dan vinden we dit vaak minder erg.
Scherpstelpunt verplaatsen
Om te zorgen dat het scherpstelpunt op het oog valt, is het niet aan te bevelen om de camera zelf het scherpstelpunt te laten bepalen met automatisch autofocus. Hoewel dit waarschijnlijk vaak goed genoeg gaat, kan dit bij een kleine scherptediepte resultaten geven waarbij de ogen niet scherp zijn. Of – nog erger – dat achtergrond wel scherp is en de persoon niet. Bij automatische scherpstelling kan het dus zijn dat de camera niet doet scherpstellen op de ogen, maar op een ander punt.
Het is dus beter om het scherpstelpunt zelf op het oog of gezicht te plaatsen. Dit is niet moeilijk als een oog of gezicht altijd precies op het middelste scherpstelpunt past, maar dat zou wel veel dezelfde (en snel saaie) beelden geven. Vaak wordt een persoon ook net iets uit het midden gezet voor een betere compositie, zoals bijvoorbeeld met de regel van derden of gulden snede.
In dat geval zijn er twee methodes die hiervoor het meest gebruikt worden door fotografen;
- Centrale focus en herkaderen: het scherpstelpunt staat hierbij vast in het midden, de camera wordt zo gehouden dat het middelste scherpstelpunt op het oog of gezicht geplaatst, de ontspanknop wordt half ingedrukt gehouden om de focus te vast te zetten, waarna de compositie opnieuw wordt bepaald door de foto te herkaderen.
- Het scherpstelpunt wordt verplaatst in beeld zodat deze op een oog focust (ook al is deze dus niet in het midden van het beeld), de camera focust en je kunt direct de foto maken.
Reden waarom je níet moet herkaderen bij portretfotografie
Als fotograaf gespecialiseerd in het fotograferen van mensen zal ik iedereen aanbevelen om voor de tweede methode te kiezen en niet voor de methode van het herkaderen voor het scherpstellen op de ogen, met de volgende redenen:
- Op het moment dat je met een kleine scherptediepte fotografeert is elke beweging in potentie een gevaar voor de scherptediepte. Bij het herkaderen moet je de camera bewegen alsof het als het ware tegen een glasplaats aan staat. Een minimale beweging naar voor of naar achteren, van zowel jou of het model, zorgt er voor dat het scherptediepte-gebied verplaatst wordt. Zo kan het voorkomen dat ineens de neus scherp is, en niet meer het oog.
- Op het moment dat jij de compositie opnieuw bepaald door het herkaderen, kun je nog geen foto maken. Maar stel je voor dat dat nu het moment is dat de persoon die je fotografeert een prachtige blik heeft, een mooie glimlach of iets anders heeft wat je wilt vastleggen. Als jij als fotograaf (net als ik) op zoek bent naar het vastleggen van echte emoties bij de kinderen of personen die je fotografeert, moet je realiseren dat deze vaak van korte duur kunnen zijn. Als je bij elke foto moet herkaderen, mis je wellicht die mooie emoties. Op het moment dat je eenmaal het scherpstelpunt verplaatst hebt in beeld, zodat deze op de juiste plek staat in de compositie, kun je meerdere foto’s achter elkaar maken en is de kans om iets te missen kleiner.
- Door de beweging van het herkaderen ligt ook bewegingsonscherpte camera op de loer. Maak jij meerdere foto’s achter elkaar waarbij je telkens herkadert en druk je bijvoorbeeld te vroeg af, dan fotografeer je terwijl de camera is bewogen.
- Heeft iemand wel eens een foto van je gemaakt waarbij de camera telkens bewoog vanwege het herkaderen? Ik wel. Mijn ervaring verraste mij op dat moment, ik kreeg de neiging om mijn hoofd mee te bewegen! Terwijl ik natuurlijk wéét dat ik dat juist niet moet doen (vanwege de scherptediepte zoals beschreven bij het eerste punt), maar toch kreeg ik die neiging. Niet iedereen zal deze neiging hebben, maar het is wel iets om rekening mee te houden.
Op basis van bovenstaande redenen adviseer ik dus om jezelf aan te leren het scherpstelpunt in beeld te verplaatsen. Bij Nikon gebeurt dit meestal met de ronde knop met pijltjes bij de duim van je rechterhand. Bij Canon druk je eerst een knopje in en draai je aan de ronde draaiknop achterop. Soms moet je eerst in het menu nog de automatische autofocus uitzetten. In de handleiding van je camera kun je dit terugvinden.
Wanneer je niet gewend bent kan dit erg ongemakkelijk en vreemd aanvoelen. Maar met zoveel dingen in de fotografie, oefening baart kunst. Uiteindelijk gaat zoiets automatisch en zul je niet meer door hebben dat je dit doet!
Handmatig scherpstellen op de ogen bij portretten
Een alternatief van de bovenstaande methodes is dat je autofocus van de camera uitzet en handmatig scherpstelt. Dit vereist veel oefening en het heeft niet mijn persoonlijke voorkeur bij portretten, (of kinderen) omdat je snel moet reageren bij elke beweging en ook zelf een zeer scherp oog moet hebben. Soms kun je echter niet anders, bijvoorbeeld omdat de lens geen autofocus heeft zoals diverse Lensbaby of Carl Zeiss lenzen. In dat geval geldt opnieuw; oefening baart kunst!
Meer leren over scherpstellen?
Wil je meer leren over scherpstellen, zoals de verschillende scherpstelmodussen die er zijn en wanneer je welke kiest? Of wat je moet doen als je camera niet wilt scherpstellen? Volg dan de online fotografie cursus “Nooit Meer Op De Automatische Stand Fotograferen” waarin dit allemaal uitgebreid behandeld wordt!
Mis ook sony info. Vooral nu die modellen heeft met eye af en animal eye af.
Hallo Laura,
ik lees met veel interesse je artikelen.
Bij dit artikel over scherpstellen over portretten hoopte ik te vinden wat de beste manier is van scherpstellen bij portretten ’ten voeten uit’. Het lukt me nl niet om de persoon van kruin tot teentjes scherp te krijgen. Bij het gezicht is het natuurlijk het meest storend; het lijkt daar op ruis.
Heb je tips?
Goedemiddag,
Ik heb een systeemcamera (Panasonic) en ik heb in de autofocus 3 standen: AFS, AFF en AFC. Welke is nou handig bij kinderen, bedoel je dan AFF (Auto Focus Flexible)? Of juist AFC (Auto Focus Continuous). Ik begrijp het verschil niet helemaal tussen de laatste 2… Kan je me dat uitleggen?
Over deze autofocus standen vertel ik uitgebreid in mijn online cursus Tessa. Als je het verschil niet kent, zet ‘m dan nu op AFF.
Goede avond,
Ik vind minder info over het fotograferen van 2 personen in 3/4e met wazige achtergrond. Wat suggereert u qua objectief, diafragma, snelheid, afstand?
mvg
Herman
Meld je aan voor de nieuwsbrief van Vink Academy en krijg gratis het eBook Alles over scherptediepte. Dan wordt vast een hele hoop een stuk duidelijker Herman!
Ik heb een D3300 met maar 11 scherpstelpunten, daarbij zijn de buitenste scherpstelpunten ook onscherper dan het middelpunt. Herkaderen gaat me meestal goed af en scherpstelpunt verleggen is dan ook niet altijd een optie met mijn camera.
Dat de buitenste scherpstelpunten iets onscherper dan het midden zijn heeft te maken met de bouw van de lens. Als je gaat herkaderen en het onderwerp opnieuw aan de zijkant zet, dan krijg je dit alsnog.
Hey Laura,
Bij je uitleg verwijs je vaak naar Nikon en Canon. Zellf fotografeer ik met camera’s uit de Sony alpha serie, meer bepaald de full frames a7II en de a7RII.
Is het ook mogelijk deze te betrekken bij je vergelijkende uitleg ? Dat zou heel fijn zijn.
Ik ben sinds anderhalf jaar een beginnende hobbyfotograaf, en ik lees je artikelen heel graag. Ik leer mezelf dingen aan en raadpleeg hiervoor verschillende bronnen alvorens ik uitprobeer en toepas. Jouw omschrijvingen en uitleg hebben mij al heel wat verheldering bijgebracht waarvoor dank !
Groetjes,
HIlde
Bedankt Laura voor deze tips ! Hoe zit het met een portret van 3 kinderen waar leg ik het focuspunt voorste middelste of achterste kind ?
Leuk artikel, met de grote hoeveelheid megapixel camera’s kan je er ook voor kiezen om op de PC een ander kader uit te proberen. Daarbij komt ook nog dat de belichting vast gezet wordt. En soms dan kan dat net verkeerd uitpakken.
Graag zou ik je het volgende willen vragen! Als ik met mijn 50mm lens fotografeer op de manuele stand, maar met meerdere personen waar stel ik dan scherp?
Of is deze lens meer geschikt voor 1 persoon ? Ik blijft dit een moeilijk iets vinden. Alvast bedankt. Mvg Tonny
Er is geen enkele lens die beter geschikt is voor 1 persoon ipv meerdere personen. Waar je op moet scherpstellen heeft te maken met de scherptediepte. Je leest daarover meer in het gratis eBook ‘Alles over Scherptediepte’ en (nog meer) in de online fotografie cursus.
Hoi Laura,
Ik ben nog niet zo lang bezig met op de manuele stand of av stand te fotograferen en lees dus ook graag alle inns en outs hier!.
Ik snap ondertussen de 'fuss' qua scherpte-diepte behoorlijk goed. Maar wat me niet lukt is om op een van deze 2 standen de kids thuis gewoon even gauw leuk op de kiek te zetten. Vaak zijn ze toch onscherp doordat de kinderen bewegen en spelen of doordat de sluitertijd gewoon te lang of traag is. Iso heb ik al eens verhoogt naar 1000 maar ook nog geen succes. Zijn er behalve er standaard mijn flitser erbij te gebruiken nog andere tips voor?
(Ik heb een canon eos70d)
Groetjes!!
Hoi Sabine, wat jammer om te horen dat je nog worstelt met de instellingen. Ik heb niet een kant-en-klaar recept voor je, daarvoor zijn er nu teveel variabelen. Maar kan je wel vertellen dat in je in de online fotografie cursus juist álles leert om te zorgen dat goed belichte en scherpe foto’s kunt maken zonder flitser te gebruiken.
Als ik het dus goed begrijp, moet ik hem niet op handmatige focus zetten (ik kies altijd het middelste) maar op automatisch. En dan focust hij zich automatisch op de ogen?
Nee, de camera zet niet de scherpstelpunten zelf op de ogen, dat moet jij juist doen. Maar als je het scherpstelpunt op het oog hebt gezet, dan stelt de camera daar dus wel op scherp (ipv dat je dit nog manueel moet doen)
Hoi Laura,
Ik heb ook een vraag hierover: wanneer ik mijn lens op manueel scherpstellen zet (nikon camera en objectief) kan ik inderdaad met de pijltjes het scherpstelpunt zelf bepalen. Echter omdat manueel scherpstellen zeker met portretfotografie moeilijk is, wil ik dit in de autofocus doen. Maar in de autofocus kan ik vervolgens niet met de pijltjes het scherpstelpunt verplaatsen.Waar gaat het hier fout?
Groetjes
Als je manueel scherpstelt, dan heb je er niets aan om het scherpstelpunt in beeld te verplaatsen. Dit wordt door je camera compleet genegeerd. Ik denk dat het probleem bij jouw Nikon zit in de instellingen, probeer even een andere AF veldstand uit, te vinden in het menu.
Hoi Linda, ik ben blij met de tip bloemen fotograferen gaat me niet altijd goed af
Hoi Laura, even vraag over het scherpstellen bij portretten. Aan het einde van het informatieve artikel geef je aan hoe de scherpstelpunten wijzigt en dat je soms de automatische autofocus uit moet zetten. Mijn vraag: wanneer zet je de automatische autofocus dan precies dus uit/ of wanneer dus wel aan? Ik dacht altijd dat ik dus zelf scherpstelde…….. Op de lensen van mijn canon zit ook een knopje om te kiezen voor manuele en automatisch scherpstellen, moet ik die dan ook uitzetten? Bedankt! Groetjes, Angeliene
Hoi Angeliene, ik zou adviseren om altijd de autofocus te gebruiken bij het fotograferen van portretten, maar waarbij je wel zelf aangeeft waarop er scherpgesteld wordt met de scherpstelpunten. Manuele focus is, zoals ik ook al schrijf, er lastig bij portretfotografie, maar soms kan het niet anders omdat de lens / camera niet over een autofocus motor beschikt. Het AF/M knopje wat op je lens zit, zet je dus op AF. Ik hoop dat het zo duidelijk is :)
wat een goede tip van dat niet herkaderen! had ik niet bij stilgestaan
Het is al een ouder artikel van je maar ik heb weer een paar dingetjes geleerd
Bedankt weer Laura
Hoi Laura,
Wat gek is dat bij mijn D90 de buitenste scherpstelpunten niet scherp zijn dus neem ik liever de middelste, is dit normaal? Of heb ik een verkeerde instelling in het menu gekozen? Moet ik iets met dinamische veld of misschien iets anders aan of uitvinken in het menu hiervoor?
he laura, leuk stukje weer, bedankt.
Werk jij zelf met bbf ? Klopt het dat dit nog net iets sneller werkt?
gr kim
IK wou even aanvullen dat ook de mogelijkheid bestaat, mar misschien alleen op de Full Frame camera’s, om met de Ae-on knop op de rug van de camera scherp te stellen en met de ontspanknop alleen af te drukken. dat is een handelwijze die ik bij veel professionele fotografen gezien heb en nu zelf ook overgenomen heb. Deze techniek werkt zowel bij single (AF-S) als bij continue(AF-C). Dit is voor Nikon toestellen, ik ben niet op de hoogte van de instellingen bij de andere merken.
Groetjes,
Stefan
Dank je wel! Zeer nuttig en duidelijk uitgelegd! Belén
Ik ben ook altijd aan het herkaderen. En dan is het resultaat idd in veel gevallen teleurstellend. Nu weet ik hoe ik het goed moet doen. Bedankt voor de duidelijke uitleg!
Hallo Laura,
Het werken met scherpstelpunt begrijp ik niet zo goed, hoe staan de camera instellingen ?, voor het scherpstelpunten te kunnen verzetten moet ik mijn nikon camera op M zetten, maar dan moet je toch manueel scherpstellen, in autofocus kan ik het scherpstelpunt niet verplaatsen ???. Kan u mij hiermee misschien iets verder helpen.
Alvast vriendelijk bedankt
Corine
Hoi Corine, het is niet de bedoeling dat je je camera op M stand zet voor de focus. Hoe je het punt kan verplaatsen, kan ik je helaas niet vertellen want dat wisselt per camera merk/type. Zoals in de tekst gemeld staat kun je het beste hiernaar zoeken in je handleiding. Succes ermee!
Op mijn gemakje zitten lezen….. Opfriscursusje voor mij v.w.b. het herkaderen. Bedankt voor je duidelijke tips !!
Leerzaam artikel weer, ik wilde uit luiheid toch wel vaak het centrale focuspunt gebruiken en dan herkaderen, maar ik stap nu toch volledig over op de tweede methode! Thanks!
Hallo Laura,
Als beginneling ben ik erg blij met je tips en dus ook met dit artikel. Bedankt! Ik vraag me alleen af waarop je scherpstelt als je meerdere mensen fotografeert. En wat doe je dan met je diafragma? En zet je je camera op one shot, AI servo of AI focus?
Ik hoop van je te horen en wens je succes met je verhuizing.
Hartelijke groet, Linda
Hoi Linda,
bij het scherpstellen van meerdere mensen is het vooral belangrijk dat je het scherptediepte gebied groot genoeg is dat alle personen hierin ‘vallen’. Dat kan met diafragma, maar dat is niet de enige factor die van invloed hierop is. Je lees hierover in mijn gratis eBook ‘Alles over Scherptediepte’.
Bedankt Laura voor de leerzame tips!
Hallo Laura,
Sinds kort volg ik jou digitale academie. Het is fijn om de dingen die ik wel ongeveer weet, op jou uitgebreide manier te laten opfrissen.
Succes met je verhuizing.
Groet, Marry
Meestal gebruik ik de functie centraal scherpstellen en herkaderen.
Na aanleiding van jouw informatie weet ik nu dat ik veel tijd verspeel met deze mogelijkheid.
Het scherpstelpunt op de juiste plek zetten, zal mij dus veel voordeel gaan oplevern.
Bedankt voor deze (en jouw andere)tips.
Succes met je verhuizing!
Succes met je verhuizing.
Goede typs bedankt weer wat bij geleerd.
peter.
Dag Laura, mooi, informatief stukje. Misschien eens een stukje over backbutton-focussing, dat scheelt ook nog een hoop bij het scherpstellen en kaderen. Roel Vinkes
Leerzaam!
Succes met je aanstaande verhuizing
Je bent precies op tijd met je artikel Laura, dank je wel!
Ik was net aan het onderzoeken waarom ik toch zo vaak onscherpe foto’s heb. ook wel hele goede hoor maar er zijn er gewoon teveel. Ik was er al achter dat ik stiekum toch een te lage sluitertijd gebruik. En ik ben (was ;-)) er echt een van het herkaderen! Vond het sneller dan elke keer op de knopjes te drukken.
Ga morgen meteen aan het oefenen.Thanks.
Succes met je verhuizing!
Goedenavond
Bedankt voor je mail over het scherpstellen van portret foto’s,
Ik ben een beginneling en kan hier een hoop van leren
Vriendelijke groeten
Martin