Bij een hogere ISO-waarde is je camera lichtgevoeliger. Het toestel kan in donkere situaties het licht beter ‘zien’ bij een hoge ISO-waarde. Het nadeel van het verhogen van de ISO-waarde is dat dit ruis geeft. De foto wordt korreliger en minder scherp. Dat heb je natuurlijk liever niet. In dit artikel lees je daarom hoe je (onnodige) ruis kunt voorkomen.
Leestip: Voor wie nog niet bekend is met ISO, lees eerst het artikel Wat is ISO?
Meer ruis bij een hogere ISO-waarde
Hoe hoger de ISO-waarde, hoe meer ruis je krijgt. Hieronder twee foto’s om dat te laten zien.
De eerste foto is gemaakt met ISO 200.
ISO 200
En de volgende foto is gemaakt met ISO 800.
ISO 800
Op het eerste gezicht zie je niet zoveel verschil tussen de twee foto’s, toch?
Totdat je de foto’s inzoomt. Dan zie je dat de tweede foto iets meer ruis heeft. Dit is vooral zichtbaar op de boomstam.
Een eerste manier om ruis in de foto te voorkomen, is door de ISO-waarde simpelweg niet omhoog te doen.
Alleen… helaas is dat niet altijd mogelijk. Vaak móet de ISO-waarde wel omhoog, omdat je anders geen goed belichte en scherpe foto kunt maken. Bijvoorbeeld omdat de sluitertijd te lang wordt om uit de hand te fotograferen. Of omdat jouw objectief niet lichtsterk genoeg is (zoals een 50mm f/1.8 lens) en je geen groter diafragma kunt instellen.
Wel kun je de ruis zoveel mogelijk voorkomen door de ISO-waarde alléén te verhogen wanneer dit nodig is voor een goed belichte en scherpe foto.
Fotografeer je een landschap op een zonnige middag? Dan is meestal ISO 1600 met f/11 en 1/4000s onzinnig. Grote kans dat het resultaat hetzelfde is bij ISO 400 met f/11 en 1/1000. Maar dan dus met minder ruis.
Maar maak je juist een foto van een donkere kathedraal met veel glas-in-lood-ramen? Als je geen statief mag gebruiken, moet je ISO-waarde vaak wel omhoog naar 800 of meer.
In mijn online cursus Nooit Meer Op De Automatische Stand Fotograferen leer je precies welke instellingen je nodig hebt, waarbij je de ISO-waarde alleen verhoogt als het niet anders kan. Zo voorkom je heel simpel onnodige ruis.
Goede belichting is essentieel om ruis in de foto te voorkomen
Een tweede manier om ruis te voorkomen is door de foto direct goed te belichten.
Bij onderstaande foto stonden de camera-instellingen niet goed. De foto is onderbelicht.
Deze foto is veel te donker.
“Gelukkig kun je dat nog wel aanpassen in een fotobewerkingsprogramma, toch?”
Ja en nee. We kunnen de te donkere foto oplichten met een fotobewerkingsprogramma zoals Lightroom. Als je de ‘opgelichte’ foto vergelijkt met de foto die direct in de camera goed belicht is (allebei met ISO 400), dan zie je ook weinig verschil.
Alleen er is wel een ‘maar’. Kijk eens naar het verschil als we inzoomen op de details. En dan met name de delen van het zand in de schaduw. De opgelichte foto heeft meer ruis, ook al werden beide foto’s gemaakt met ISO 400. Deze ruis had je heel makkelijk kunnen voorkomen door de foto direct goed te belichten, in plaats van de foto lichter te maken in een fotobewerkingsprogramma.
In het voorbeeld hierboven is het ruisniveau onnodig hoog, maar nog wel acceptabel. Misschien vind je het prima om ISO 1600 in te stellen, maar word je toch een beetje bang van een hoge ISO-waarde zoals 6400. Toch hoop ik dat je dan ISO 6400 instelt als je dat nodig hebt!
Om dat te illustreren maakte ik onderstaande foto’s. De eerste foto is gemaakt met ISO 1600, maar het beeld werd te donker. Voor een goede belichting had ik (bij de ingestelde sluitertijd- en diafragmawaarde) de ISO naar 6400 moeten verhogen, zoals je op de tweede foto ziet.
De te donkere foto heb ik weer (2 stops) lichter gemaakt in Lightroom, zodat de belichting van beide foto’s gelijk is.
Als we nu inzoomen en deze opgelichte ISO 1600-foto vergelijken met een goed belichte ISO 6400, dan zie je dat de foto met ISO 6400 minder ruis heeft dan die van ISO 1600. Bij de bakstenen en het dak valt het misschien niet direct op, maar zeker wel in de lucht.
Het is ook logisch dat de opgelichte foto meer ruis heeft. Ruis ontstaat vooral in de donkere delen van de foto. Een onderbelichte foto is in zijn geheel te donker. Wanneer je die donkere delen lichter maakt, dan versterk je de ruis dus. Zonde, want dat was niet nodig geweest.
Voor het voorkomen van ruis in je foto is een goede belichting in de camera daarom essentieel. Oók als je daarvoor een hoge ISO-waarde moet gebruiken.
Belichten naar rechts
Misschien heb je wel eens van het jargon ‘belichten naar rechts’ gehoord. Wie z’n foto’s bewerkt, (bijvoorbeeld omdat je zoals ik in RAW fotografeert) kiest de camera-instellingen zo dat de foto bewust iets te licht wordt. De donkerste delen van de foto zijn hierdoor ook lichter, waardoor ze iets minder ruis hebben. Vervolgens maak je de gehele foto in nabewerking weer donkerder. Deze methode heet belichten naar rechts, omdat je een piek naar de rechterkant van het histogram brengt.
Je moet er bij deze methode uiteraard wel voor zorgen dat de foto niet teveel overbelicht raakt. Als pixels helemaal wit zijn geworden, bevatten ze geen kleurinformatie meer. Die delen kun je dan niet meer donkerder maken.
Invloed van de camera voor minder ruis
Fotografeer je vaak in donkere omstandigheden waarbij een hoge ISO noodzakelijk is? Dan kan het de moeite waard zijn om te investeren in een camera met fullframesensor. Hoe groter de sensor, hoe minder ruis je hebt bij een bepaalde ISO-waarde. In dit artikel zie je daar het verschil tussen.
Een spiegel- of systeemcamera geeft bij ISO 3200 dus minder ruis dan een compact- of bridgecamera (of een smartphone). Als je meerdere toestellen hebt, dan kun je ruis in de foto voorkomen door bewust met het toestel met de grootste sensor te fotograferen.
Samengevat: zo voorkom je ruis in de foto
Drie simpele manieren om ruis in de foto te voorkomen zijn:
- De ISO-waarde alleen te verhogen wanneer dit noodzakelijk is voor een goed belichte, scherpe foto
- De foto in de camera goed te belichten (of belichten naar rechts), in plaats van de foto lichter maken bij de fotobewerking
- Fotografeer met de camera met de grootste sensor (als je de keuze hebt)
Helaas zijn er ook genoeg situaties waarbij je ruis gewoonweg niet kunt voorkomen. Lees daarom ook het artikel waarom je niet bang hoeft te zijn voor een hoge ISO-waarde.
Vind jij het nog lastig om te ontdekken welke camera-instellingen je nodig hebt voor een goed belichte foto in de camera? Of hoe je de instellingen kiest zodat je de ISO-waarde alleen verhoogt als het noodzakelijk is? Of wil je meer leren over belichten naar rechts? Dit en nog veel meer leer je in de online fotocursus Nooit Meer Op De Automatische Stand Fotograferen.