Een polarisatiefilter (ook wel pola-filter genoemd) zit in de cameratas van veel fotografen. Maar wat doet dit filter nu precies, hoe kun je deze het beste gebruiken en wanneer is dit filter een must have? In dit artikel vind je veel polarisatiefilter voorbeelden. Schuif de hendel over de foto’s om het effect op de foto met en zonder polarisatiefilter te zien.

Waarvoor gebruik je een polarisatiefilter?

Een polarisatiefilter heeft een unieke eigenschap dat het slechts het licht doorlaat met een specifieke richting. Eén van de resultaten hiervan is dat het, wanneer het filter op een specifieke manier gedraaid is, het kleuren feller maakt.  Iets waar ik (en met mij vele anderen) van houden.

Het filter verhoogt het contrast in de lucht, waardoor de lucht blauwer wordt en de wolken witter. Maar ook het groen in het landschap wordt mooier van kleur.

Welke richting het filter licht doorlaat, is afhankelijk hoe het filter op het objectief is gedraaid. Het filter kun je met de achterste schroefrand op het objectief vastdraaien, maar heeft dan net daarvoor nog een draaischijf waarmee je het filter kunt ronddraaien. De ‘ideale/beste’ stand van het filter bepaal je door door je lens te kijken en het filter rond te draaien, zodat het verschil duidelijk wordt.

Het blauw van de lucht en het water wordt met een polarisatie kleurrijker. Het blauw van de lucht en het water wordt met een polarisatie kleurrijker.

Het blauw van de lucht en het water wordt met een polarisatie kleurrijker.

Niet alleen het blauw in de lucht en van het water, maar ook het groen van de bladeren op de voorgrond zijn feller van kleur met het polarisatiefilter. Niet alleen het blauw in de lucht en van het water, maar ook het groen van de bladeren op de voorgrond zijn feller van kleur met het polarisatiefilter.

Niet alleen het blauw in de lucht en van het water, maar ook het groen van de bladeren op de voorgrond zijn feller van kleur met het polarisatiefilter.

Het contrast in de lucht is verhoogd met een polarisatiefilter, de kleine wolkjes zijn nu beter te zien. Het contrast in de lucht is verhoogd met een polarisatiefilter, de kleine wolkjes zijn nu beter te zien.

Het contrast in de lucht is verhoogd met een polarisatiefilter, de kleine wolkjes zijn nu beter te zien.

Polarisatiefilter tegen reflecties

De functie waarvoor het polarisatiefilter echt een must have is, is voor het wegfilteren van reflecties. Denk hierbij aan de reflectie in een gebouw. Soms is die juist heel tof en wil je de reflectie in je compositie verwerken. Maar soms heb je ‘m liever weg. Hetzelfde geldt als je door een raam fotografeert.

Met polarisatiefilter zie je de binnenkant van het indrukwekkende gebouw van Bankgok Airport beter. Zonder filter zie je vooral in het midden de omgeving gespiegeld.Met polarisatiefilter zie je de binnenkant van het indrukwekkende gebouw van Bankgok Airport beter. Zonder filter zie je vooral in het midden de omgeving gespiegeld.

Doordat alleen het licht met één bepaalde richting wordt doorgelaten met een polarisatiefilter, kijk je ineens beter door het raam omdat storende reflecties weggefilterd worden. Ook bij het fotograferen van water werkt dit zo. Een oppervlakte van een meer of zee heeft vaak een bepaalde reflectie van de lucht, waardoor je lastiger naar de bodem kijkt. De foto hierboven met het uitzicht over de zee is daar ook een voorbeeld van. Met een polarisatiefilter zorg je ervoor dat de reflectie van de oppervlakte van het water verwijderd wordt (of verminderd) waardoor het water donkerder wordt en je bijvoorbeeld beter de rotsen kan zien.

De reflectie van de lucht voorkomt dat je goed naar de vissen kan kijken. Het polarisatiefilter vermindert deze reflectie. Wat een verschil he? De reflectie van de lucht voorkomt dat je goed naar de vissen kan kijken. Het polarisatiefilter vermindert deze reflectie. Wat een verschil he?

De reflectie van de lucht voorkomt dat je goed naar de vissen kan kijken. Het polarisatiefilter vermindert deze reflectie. Wat een verschil hè?

De reflectie van de lucht voorkomt dat je goed naar de vissen kan kijken. Het polarisatiefilter vermindert deze reflectie. Wat een verschil he? De reflectie van de lucht voorkomt dat je goed naar de vissen kan kijken. Het polarisatiefilter vermindert deze reflectie. Wat een verschil he?

Niet alleen glas, maar ook bij andere glanzende objecten verminder je de reflectie, zoals bij het reclamebord op deze foto.

Wanneer gebruik je een polarisatiefilter?

Het beste effect in de ideale omstandigheden

Het effect van een polarisatiefilter is het best zichtbaar in ideale omstandigheden; mooie blauwe lucht of heel helder water en de zon op de ‘juiste’ positie. Is de hemel niet strak blauw, dan is het effect ook minder zichtbaar. Net zoals dat je door troebel water minder goed kijkt dan door helder water.

Gedurende de dag wisselt het effect ook, omdat de zon onder een andere hoek staat. In het voorbeeld hieronder zie je dat het effect aan het eind van de ochtend een positief effect had (de kleuren waren een stuk feller en je zag de mooie kleuren van het rif), maar aan eind van de middag was dit effect niet meer te verkrijgen. Er zijn diverse ‘vuistregeltjes’ maar daar zijn tegelijkertijd ook weer vele uitzonderingen op. De ervaring leert dat het vooral een kwestie van goed kijken, vergelijken en veel oefenen is!

Niet alleen het blauw in de lucht en van het water, maar ook het groen van de bladeren op de voorgrond zijn feller van kleur met het polarisatiefilter.Niet alleen het blauw in de lucht en van het water, maar ook het groen van de bladeren op de voorgrond zijn feller van kleur met het polarisatiefilter.

De eerste foto’s maakte ik om kwart over tien ’s ochtends. De andere foto’s maakte ik exact zeven uur later, om kwart over vijf. Doordat de zon een andere hoek heeft is de werking van het polarisatiefilter verandert. Het effect is nu nauwelijks zichtbaar.

In de natuur

Je staat er waarschijnlijk niet zo bij stil, maar ook bladeren reflecteren het (zon)licht vaak. Vooral als ze nat zijn, maar ook zonder waterdruppels erop krijg je in de foto vaak lichte vlekken. Dit maakt het beeld wat onrustig. Met een polarisatiefilter breng je de kleur van het groen (of van de herfstkleuren) weer beter naar voren.

Polarisatiefilter bij natuurfotografie Polarisatiefilter bij natuurfotografie

De bladeren op de voorgrond (beneden) zijn door het gebruik van een polarisatiefilter een stuk groener omdat de reflectie weggewerkt is.

Polarisatiefilter bij natuurfotografie Polarisatiefilter bij natuurfotografie

Dit is totaal geen mooie of boeiende foto, maar het laat wel heel duidelijk zien wat het verschil kan zijn met een polarisatiefilter. De foto’s zijn onbewerkt, het enige verschil is het gebruik van een filter.

Rotsen & waterval fotograferen

Fotografeer je een waterval, na een regenbui of langs de kust, dan komt een polarisatiefilter ook van pas om de reflectie op de natte rotsen te verminderen.

Waterval fotograferen zonder polarisatiefilter Waterval fotograferen met polarisatiefilter

Gebruik een polarisatiefilter als je een regenboog versterkt. Door het polarisatiefilter goed te draaien, versterk je de kleuren van de regenboog. Lees hier meer tips voor het fotograferen van een regenboog.

Polarisatiefilter bij een regenboog Polarisatiefilter bij een regenboog

Fotobewerking versus een polarisatiefilter gebruiken

Toen ik net begon met fotografie gebruikte ik het polarisatiefilter eigenlijk alleen voor het krijgen van blauwere luchten. Het helderder en feller maken van de kleuren is heel vaak ook nog in de nabewerking voor elkaar te krijgen, met vrijwel geen kwaliteitsverlies bij het fotograferen in RAW. Het is daarmee zonde als je een polarisatiefilter enkel zou kopen voor het blauwer worden van de lucht.

Het effect van het wegfilteren van de reflecties is alleen iets waar Lightroom of Photoshop geen oplossing voor bieden. Het polarisatiefilter is daarmee vooral voor fotografen die architectuur en landschappen fotograferen onmisbaar in de cameratas.

Polarisatiefilter
Polarisatiefilter

Links: de foto gemaakt mét polarisatiefilter.

Rechts: de foto gemaakt zonder polarisatiefilter. Je ziet dat het mogelijk is om (het effect van het polarisatiefilter op de kleuren) bij het bewerken redelijk te evenaren.

Maar… het is niet mogelijk dat je door een bewerking ineens ‘door het water’ kijkt.

Polarisatiefilter in de zee
Polarisatiefilter bewerking Polarisatiefilter bewerking

Links: de foto gemaakt mét polarisatiefilter.

Rechts: de foto gemaakt zonder polarisatiefilter. Ook na het bewerken kun je niet door het water kijken.

Hoe werkt het polarisatiefilter?

Om de werking van het polarisatiefilter te begrijpen, is het belangrijk om een aantal eigenschappen van licht te kennen. Wat we vanuit onze dagelijkse ervaring van licht weten, is dat licht uit zichzelf altijd rechtdoor gaat. Als je met een zaklamp schijnt, dan zal het licht niet zomaar een hoek om gaan. Licht heeft dus een duidelijke richting. Licht kan wel van richting veranderd worden als het op een reflecterend oppervlakte komt. Dit kan een spiegel zijn, waarbij geldt dat de hoek van inval, de hoek van de reflectie bepaald. Maar ook oppervlakte die niet zo spiegelend zijn, reflecteren licht – al is het dan wel in mindere mate. Een voorbeeld hiervan is een reflectiescherm, maar ook een simpel stukje wit papier.

Het polarisatiefilter bestaat uit een speciaal materiaal wat er voor zorgt dat het licht van slechts één bepaalde richting wordt toegelaten. Ik vergelijk het met een luxaflex. De stand van de luxaflex bepaalt vanaf welke hoek er licht door heen gelaten wordt. Een luxaflex bepaalt vanzelfsprekend alleen de hoek ten opzichte van de horizon, maar een polarisatiefilter is ook te draaien. Zodat de luxaflex als het ware een slag gedraaid wordt.

Voorbeeld hoe een polarisatiefilter werkt

Het polarisatiefilter is als een luxaflex. De luxaflex laat maar één richting van het licht door. (De strepen zijn hier de lichtrichting)

Voorbeeld polarisatiefilter

Door het polarisatiefilter te draaien op het objectief verander je de richting van de ‘luxaflex’. Licht uit een andere richting wordt nu doorgelaten. Dit zorgt er bijvoorbeeld voor dat (storende) reflecties niet meer zichtbaar zijn.

 

Nadelen van een polarisatiefilter

Vignette bij groothoek

Als je een polarisatiefilter op een objectief plaatst, heb je soms last van een zogenaamde vignette. Je ziet duidelijke donkere plek in de hoeken van de foto. Het is afhankelijk van het objectief en komt het meest voor bij groothoek objectieven. Deze lenzen zijn immers gemaakt om en zo groot mogelijk beeld te tonen. Wanneer het polarisatiefilter op het objectief geschroefd wordt, wordt de rand van het objectief hoger. Soms net te hoog dan waarvoor het objectief is afgesteld en daarmee wordt dit zichtbaar als donkere plekken in de hoeken. Dit effect wordt versterkt als je het polarisatiefilter op een ander filter (zoals bijvoorbeeld een UV-filter) plaatst, dus probeer dat te voorkomen! Als het objectief iets is ingezoomd, dan is de vignette niet meer of minder zichtbaar.

Polarisatiefilter en een vignette Polarisatiefilter zonder een vignette

Het polarisatiefilter is hierbij geplaatst op een 24-70mm objectief met een UV filter. Bij de grootste beeldhoek is de vignette in de hoeken duidelijk zichtbaar. Zonder het filter, of als je iets inzoomt, verdwijnt deze vignette.

Lichtverlies

Een ander nadeel van een polarisatiefilter is dat je er licht door verliest. Omdat je nog maar één richting licht doorlaat, betekent dat al het licht met een andere richting tegengehouden wordt. Licht dat dus de sensor van je camera niet bereikt. Om eenzelfde foto met een goede belichting te maken, heeft dit dus effect op de instellingen van je camera, waardoor je voor dezelfde foto een groter diafragma, een langere sluitertijd of een hogere ISO-waarde moet gebruiken. Vooral in situaties met weinig licht kan dit problemen opleveren, waarbij het diafragma van de camera niet groot genoeg is, de sluitertijd te lang om nog uit de hand te kunnen fotograferen of de ISO-waarde te hoog waardoor er ruis zichtbaar is op de foto. Het advies is daarom om het polarisatiefilter alleen te gebruiken als deze ook een toegevoegde waarde heeft voor de foto en deze anders van het objectief af te halen en op te bergen. (Meer weten over het instellen van je camera? Dat leer je in deze fotocursus)

Polarisatiefilter kopen: de overwegingen bij aanschaf

Een polarisatiefilter is een schroeffilter; je bevestigd het filter door ‘m op het objectief te schroeven/draaien. Je koopt het polarisatiefilter dan ook voor een specifieke maat. Wanneer het objectief een diameter van 62mm heeft, dan heb je ook een filter van dit formaat nodig. De filters zijn niet goedkoop, dus het is goed om na te denken voor welk objectief je het filter wilt aanschaffen. Kies hierbij voor het objectief dat je het meest gebruikt bij bijvoorbeeld landschapsfotografie, maar welke bijvoorbeeld niet teveel groothoek is. Hoe groter het polarisatiefilter, hoe hoger de prijs. Er zit ook verschillen in prijs tussen de verschillende merken, laat je daarom in een fotowinkel adviseren over de verschillen in bijvoorbeeld kwaliteit.

 

Gratis checklist

Schrijf je nu in voor de nieuwsbrief en ontvang een gratis checklist met 5 belangrijke punten om te controleren voor aanschaf van een polarisatiefilter!
Top, ik wil de checklist ontvangen!

PDF: Checklist voor het kopen van een polarisatiefilter
Met dank aan Transcontinenta voor het beschikbaar stellen van twee polarisatiefilters (Kenko & Carl Zeiss).