Heb je stapels met oude negatieven op zolder liggen en wil je die graag omzetten naar digitale foto’s? In dit artikel lees je over verschillende manieren om negatieven te digitaliseren, zonder dat je daarvoor een speciale negatievenscanner nodig hebt. Wat heb je wel nodig? Nou, je smartphone of een camera met bij voorkeur een macrolens. Lees verder voor de stap voor stap uitleg hoe je van een negatief een positief beeld maakt.
In februari was ik bij mijn oom en tante in Oostenrijk. Ze hadden op hun zolder een doos vol met negatieven gevonden en vroegen mij of er een makkelijke manier is om dit om te zetten naar een digitale foto. Natuurlijk bestaan hier speciale negatievenscanners voor, maar die hadden ze niet. Ik ging daarom voor ze op onderzoek uit: hoe kun je een negatief ‘scannen’ met dat wat je al in huis hebt? Verwacht in dit artikel niet de allerbeste scan-methodes, maar wel methodes die snel en gemakkelijk zijn.
Omdat het een aardig lang artikel is, hierbij een kleine inhoudsopgave.
- Wat is een negatief?
- Negatief scannen met je iPhone
- Negatief scannen met Android-smartphone
- Tips en tricks voor het beste resultaat
- Negatief scannen met macrolens
- Negatief beeld omzetten naar positief beeld met Lightroom of Photoshop
Wat is een negatief?
Een negatief is het lichtgevoelige materiaal waarop de foto bij analoge camera’s ‘gevangen’ wordt. Bij digitale camera’s hebben we geen negatieven meer, maar zit op die plaats de camerasensor. Een negatief heet zo omdat het beeld ‘andersom’ is. Wat in het echt licht was, komt donker op het negatief. En wat in het echt donker was, staat op een negatief juist licht. Dit komt door de werking van het lichtgevoelige materiaal, dat bestaat uit onder andere zilvernitraat. Zodra daar licht op komt, vindt er een chemische reactie plaats. Om die reden moet een negatief ook ontwikkeld worden, zodat van het negatieve beeld weer een positief beeld gemaakt wordt. Maar in plaats van de donkere kamer in te duiken, doen we dit nu met een smartphone en een app. Of met fotobewerkingsprogramma’s, zoals Photoshop en Lightroom.
Gebruik de vergelijkingsslider om het verschil tussen de negatieve en positieve foto te zien.
Voorbeeld van een 70mm zwart-witnegatief.
Nog een 70mm zwart-witnegatief. Wat een geweldige foto toch?!
Dit is een voorbeeld van een 35mm kleurennegatief uit een analoge (wegwerp) onderwatercamera. Een kleurennegatief bestaat uit meerdere lichtgevoelige lagen, zodat de kleuren bewaard worden.
Negatief digitaliseren met je smartphone
Ik begin met de snelste en makkelijkste manier: het negatief scannen met je smartphone. Je maakt hierbij een foto van het negatief en met een speciale app wordt het beeld positief gemaakt. Ik heb twee apps uitgetest. De eerste app is Film Developer voor iPhone. (In de app store heet deze app Film Scanner Pro. Het icoontje heeft een filmrolletje met groene buitenkant). Deze app is gratis en bewaart de foto’s zonder watermerk. Voor Android kwam ik uit bij de app Photo Negative Scanner. Bij de gratis versie worden de foto’s bewaard met een watermerk, bij de pro-versie (iets meer dan 4,-) gaat het watermerk weg.
Om een negatief goed te fotograferen heb je tegenlicht nodig. Het negatief alleen op tafel leggen is dus niet genoeg. Tegelijkertijd wil je dat de achtergrond wel wit is. Een simpele manier om dit voor elkaar te krijgen: hang een A4-tje (of groter vel papier) tegen het raam. Vervolgens houd je het negatief zo dat erachter alleen nog maar het wit van het papier te zien is.
Dat ziet er bijvoorbeeld zo uit:
Een 70mm negatief gefotografeerd met een smartphone. Erachter een wit papier en daarachter besneeuwde bergtoppen, want ik maakte de foto tijdens de wintersport in Oostenrijk.
Negatief scannen met je iPhone
Met de app Film Developer voor iPhone (let op: in de Appstore heet de app Film scanner Pro) kun je zowel zwart-wit als kleurennegatieven inscannen. Swipe in het beginscherm opzij om de andere optie te selecteren. Klik op New Photo om een nieuwe foto te maken of op Album om een eerder gemaakte foto te selecteren uit je filmrol.
iPhone app: Film Developer.
Met deze app kun je zowel zwart-wit als kleurennegatieven inscannen.
Omdat op de gemaakte foto meer zichtbaar was dan alleen het negatief, is het belangrijk om het negatief uit te snijden. Dit gaat gewoon weer in de app. Eventueel kun je hier ook het beeld spiegelen of roteren.
Selecteer in de foto welke deel het negatief is.
Als alleen het negatief nog zichtbaar is, klik je op Done.
Het negatieve beeld is nu omgezet naar het positieve beeld. Pas eventueel de belichting of het contrast nog iets aan om de foto te verbeteren.
Het negatieve beeld is omgezet naar positief. Met exposure en contrast kun je de foto nog iets verbeteren.
Ik maak de foto nog iets lichter met exposure.
Vervolgens klik je op Save, de foto wordt opgeslagen in de filmrol. Ook al had ik vooraf gekozen voor ‘black & white’, toch is de foto niet echt zwart-wit. Ik gebruik daarom in de filmrol nog een filter om de foto echt zwart-wit te maken.
De foto wordt opgeslagen in je filmrol.
Omdat de foto niet echt zwart-wit is, heb ik de bewerkingsmogelijkheden van mijn iPhone gebruikt om de foto echt zwart-wit te maken.
En tadaaa.. hieronder het eindresultaat. Wat een vrolijke foto he?
Het eindresultaat!
Negatief scannen met Android smartphone
Het voorbeeld hierboven was met de app Film Developer voor iPhones. Hieronder laat ik het voorbeeld zien met de app Photo Negative Scanner voor Android. Deze werkt iets anders.
Ik gebruik hierbij weer een A4 tegen het raam, waarvoor ik het negatief vasthoud. Ik open de app en moet nu eerst het beeld kalibreren voor de hoeveelheid licht. Dit doe je door de rechthoek in het midden over het negatief te plaatsen. Klik op calibrate en tjakka, de foto wordt direct omgezet naar een positief beeld. Het handige van deze methode is dat je dus heel snel negatieven ‘goed’ kunt bekijken, zonder dat je daarvoor eerst een foto moet maken.
Om de foto van negatief naar positief maken moet je het beeld kalibreren. Zet het vierkant precies over de foto. (Hier zie je dat het beeld dus nog net niet goed uitgelijnd is, maar het was moeilijk om én het negatief vast te houden én een screenshot te maken ;))
Nadat je het beeld hebt gekalibreerd, zie je de foto direct goed met deze Android app.
Is de foto veel te licht of te donker? Check dan of de kalibratie wel goed is gegaan. Ook kun je in het volgende scherm eventueel nog aanpassingen maken in contrast en helderheid, voordat je de foto opslaat.
In de gratis versie van de app krijg je een watermerk over de foto. Als je geen paar euro wilt betalen, dan kun je de foto groter opslaan en in een ander programma het watermerk er af croppen. Alleen erg sportief is dat niet naar de appmakers natuurlijk. ;)
Tips & trucks voor het beste resultaat
Bij de voorbeelden hierboven hield ik het negatief vast voor een wit A4’tje. Het is belangrijk om het negatief niet te dicht op het papier zelf te houden, want dan zie je de structuur van het papier door het negatief heen. Dit beïnvloedt het eindresultaat. Het is daarom beter om iets van het raam af te staan, zodat het papiertje onscherp wordt vanwege de kleine scherptediepte.
Dit is het eindresultaat als je het negatief tegen het witte papier aanhoudt. Je ziet de structuur van het papier door de foto heen en die is daardoor minder scherp.
Tegenlicht van beeldscherm
Een andere optie om tegenlicht te creëren is met het beeldscherm van je computer of tablet. Open Photoshop met een wit canvas of gebruik een lege pagina in een tekstverwerkingsprogramma zoals Word of Google Docs.
Een blanco canvas van de laptop als witte achtergrond.
Zwart-wit negatief naar positief beeld.
Je kunt in plaats van Photoshop natuurlijk ook een leeg document van een tekstverwerker als Word gebruiken als witte achtergrond.
Van35mm zwart-wit-negatief naar een positief beeld.
Net zoals bij het papiertje, is het ook hier belangrijk dat je het negatief niet te dicht bij de achtergrond houdt. Je kunt je laptop of tablet niet zomaar als lichtbak gebruiken, want je ziet op de foto dan het patroon met lichtpuntjes van het beeldscherm. Geloof me: daar wordt je foto niet mooier van.
Houd het negatief niet te dicht bij het beeldscherm (leg het er dus ook niet rechtstreeks op), want je ziet dan het patroon van het beeldscherm met allemaal gekleurde stipjes.
Door het patroon krijg je ook geen mooi eindresultaat.
Ook met 35mm negatieven werkt deze methode van ‘inscannen’.
Door het kleinere formaat is de foto wel iets minder scherp dan een 70mm negatief.
Nog een puntje van aandacht: let er op dat je geen reflectie krijgt op het negatief zelf. Het is en blijft natuurlijk glimmend materiaal. Een reflectie geeft donkere vlekken in de digitale foto.
Licht reflecteert op de hoek van het negatief. Je ziet dit nu als een lichter deel in de rechterbovenhoek.
Na het omzetten van het negatief naar het positieve beeld krijg je door de reflectie een donkere vlek in de hoek. Dat is zonde.
Frame maken
Door het vasthouden van het negatief staat-ie meestal wel een klein beetje krom. Je moet zelf even bedenken hoe erg je dit vindt en of je hier een oplossing voor wilt bedenken. Zo kun je het negatief ook ergens tussen klemmen. Knip hiervoor uit twee stukken karton een raampje, dat net iets groter is dan het negatief. Hiertussen plaats je het negatief. Als je het kartonnen frame ook nog eens ‘rechtop’ kan laten staan of laat liggen op een lichtbak (daarover vertel ik hieronder meer), dan heb je beide handen vrij om te fotograferen. Wel zo makkelijk.
Voorkant of achterkant?
Ook belangrijk om op te letten: kijk even wat de voorkant of achterkant van het negatief is voordat je de foto maakt. Aan de boven- of zijkant staat meestal wel een getal. Als je het getal goed leest, weet je dat dat de voorkant van het negatief is.
Kom je er achteraf pas achter dat het beeld verkeerd staat? In Photoshop spiegel je de foto bij Afbeelding (menu bovenin) > Afbeelding roteren > Canvas horizontaal draaien. In Lightroom doe je dit in de Ontwikkelmodule met Foto (menu bovenin) > Horizontaal spiegelen.
Negatief scannen met een macrolens
Wil je een wat betere kwaliteit dan met je smartphone? Ga dan aan de slag met je camera. Het simpelweg vasthouden van een negatief gaat hier alleen niet meer op, omdat de scherptediepte wel heel smal wordt en het lastiger is met scherpstellen. Het liefst werk je met een ‘lichtbak’, waarop je het negatief kan neerleggen. Ik weet nog dat ik vroeger zo’n lichtbak gebruikte bij het knutselen en dat ik er tekeningen en illustraties op kon overtrekken. Online zijn er ook verschillende lichtpanelen met LED te vinden (zoals deze), maar die heb ik niet in huis.
Ik besloot daarom creatief te zijn met een led-lampje dat ik al had: de Aparture Amaran AL-MX Bi-colour led mini light om precies te zijn. De opstelling zag er zo uit:
Dit is de opstelling om het negatief te scannen door er een foto te maken. De camera met macrolens staat op een statief. Het negatief ligt op een gefabriceerde lichtbak met een LED-lampje eronder.
Bij het fotograferen van het negatief (of de dia) staat de camera op een statief, met de lens recht omlaag gericht. Een macrolens is aan te raden, omdat je het negatief zo beeldvullend kan fotograferen. (Maar uiteraard kun je met deze opstelling ook je smartphone weer gebruiken.)
Het kleine maar krachtige led-light dat ik gebruikte heeft twee diffusorplaatjes die vastzitten met magneetjes. Met die diffusorplaatjes maak je het licht minder hard. Ondanks de diffusor, zag ik toch de losse led-lampjes eronder als ik het negatief erop legde. Ik maakte daarom een kleine opstelling met twee doosjes, waardoor de diffusorplaatjes een paar centimeter boven de lampjes hingen. Het plaatje werd zo egaal verlicht en voldeed zo aan een perfecte ‘lichtbak’ om het negatief op te leggen. Het rijtje met negatieven hield ik op hun plek met twee elastiekjes die ik om het diffusorplaatje deed.
Als het negatief rechtstreeks op het lichtje geplaatst werd, dan zie je nog de individuele lampjes. Dat zorgt niet voor een mooi resultaat.
Door het diffusorplaatje te verhogen, krijg je een egale witte ondergrond voor het fotograferen van het negatief. Het negatief blijft op z’n plek liggen door de elastiekjes.
Nu is de kans groot dat je waarschijnlijk geen lichtpaneel/lichtbak in huis hebt of het lampje dat ik gebruikt heb. Maar ik hoop dat je zo wel geïnspireerd bent voor een andere huis-tuin-en keukenoplossing. Misschien kun je wel een glazen plaat op een verhoging plaatsen, met daaronder het licht van je smartphone of tablet?
Negatieven direct met de camera digitaliseren
Ik fotografeer met een nieuwe Nikon D780. Deze camera heeft ook van zichzelf al een optie om negatieven te digitaliseren. Met LiveView aan klik ik op de i-knop achterop de body en vervolgens ga ik naar het negatief-icoontje helemaal rechts met de letters CL of MC. Daar kan ik kiezen uit Kleurennegatieven of Monochrome negatieven (zwart-wit). Ik vond het verrassend goed werken en vooral ook leuk om meteen het goede beeld te zien.
Wel handig om te weten: ook al fotografeer je in RAW, met deze optie bewaart de camera het bestand toch gewoon in JPEG.
Ik weet niet of er veel meer camera’s zijn die een vergelijkbare optie hebben, kijk het anders even na in de handleiding van je toestel. Grote kans dat jouw camera deze optie niet heeft, maar ook dan kun je de foto van het negatief weer omzetten in positief met Lightroom of Photoshop. Daarover lees je hieronder meer. :)
De Nikon D780 heeft een optie ingebouwd om bij LiveView zwart-witnegatieven of kleurnegatieven direct om te zetten naar een positief beeld.
De camera zet de kleuren van de foto direct om. Let er wel op dat het bewaarde bestand altijd een JPEG is, ook als je in RAW fotografeert.
Negatief omzetten naar positief beeld met Photoshop en Lightroom.
Om van een negatief een positief beeld te maken ga je in Photoshop naar Afbeeldingen > Aanpassingen > Negatief. Of gebruik de sneltoets CMD + i op een Mac en CTRL + i bij Windows. De negatieve foto wordt direct positief.
Gebruik eventueel een aanpassingslaag om de foto wat te verbeteren, bijvoorbeeld als de zwart-witfoto toch nog een kleurzweem heeft.
In Photoshop ga je naar Afbeelding > Aanpassing > Negatief om het beeld ‘om te keren’.
Met de aanpassingslagen Zwart-wit en Curve werd de kleurzweem verwijderd en de foto wat lichter gemaakt.
In Lightroom gebruik je de kleurtintcurve om het beeld positief te maken. Verander de digitale schuine lijn die van linksonder naar rechtsboven loopt in een schuine lijn die van linksboven naar rechtsonder loopt.
Als bij een kleurennegatief de kleuren nog niet kloppen, dan kun je de witbalans-instellingen gebruiken om dit te corrigeren. Gebruik het schuifje (meestal trek je die omlaag) of klik op een neutrale kleur in de foto met het pipetje. Let trouwens wel op als je de foto lichter of donkerder wilt maken, het balkje van de belichting werkt nu ‘andersom’. Ook al zie jij de foto goed, je werkt nog steeds met een negatieve basis. De belichting in de plus maakt de foto dus donkerder.
Met de kleurtintcurve in Lightroom (en in Camera RAW van Photoshop) maak je van een negatief beeld een positief beeld/goede foto.
Het verschil in voor en na de bewerking van het negatief in Lightroom.
Vertel: welke methode ga jij gebruiken om negatieven te digitaliseren?
