Tips voor het fotograferen van de maan

Welke lens heb je nodig als je de maan wilt fotograferen? Hoe fotografeer je een maan in het landschap? Wat moet je weten over de camera-instellingen als je de maan fotografeert? Het antwoord op deze vragen en meer lees je in dit artikel.

Welke lens voor het fotograferen van de maan?

Voor een close-upfoto van de maan heb je een lange lens nodig met een brandpuntsafstand van minimaal 200mm. Een 300mm lens is nog beter. En heb je nóg meer millimeters, dan is dat fantastisch!

Onderstaande foto maakte ik met een brandpuntsafstand van 300mm op een fullframecamera. Je ziet dat zelfs met deze brandpuntsafstand de maan best klein in beeld is. Daarom wil je de langste lens gebruiken die je hebt, of verleng de brandpuntsafstand met een extender.

Uiteraard kun je de foto iets uitsnijden (croppen), dat is geen probleem. Zolang je maar niet alleen de maan probeert uit te knippen, want dat gaat wel ten koste van de kwaliteit.

Heb jij een spiegelreflex- of systeemcamera zonder fullframesensor? Dan krijg je er zomaar extra zoom bij. Jouw 300mm objectief heeft dan een effectieve brandpuntsafstand van bijvoorbeeld 450mm. Dat komt goed uit bij het fotograferen van de maan. Ook met een bridgecamera heb je een voordeel: deze heeft een effectieve brandpuntsafstand van soms wel 900mm of meer.

In mijn cameratas zitten geen objectieven met een brandpuntsafstand langer dan 300mm. Maar op de foto hieronder, gemaakt door NASA, zie je hoe de maan er uit ziet als je een lens van 1150mm (!) gebruikt.

De maan groot fotograferen

De maan is op een foto bij een specifieke brandpuntsafstand (en dezelfde camera) altijd even groot. Maar de maan lijkt wel groter als ze in de buurt van de horizon staat. Deze maanillusie ontstaat omdat je de maan dan kunt vergelijken met objecten waar je de grootte wel van kent (zoals gebouwen, bruggen, bomen). Je geeft er zo een grootte aan. Net zoals je de grootte of weidsheid van een landschap benadrukt door mensen in het landschap te fotograferen.

Wil je dit effect in je voordeel gebruiken? Zoek dan eens op hoe laat de maan ondergaat of opkomt. Een zonsopkomst of zonsondergang is iedere dag een paar minuten eerder of later, maar bij de opkomst- en ondergang van de maan kan dat meer dan een uur schelen. De ene dag komt de maan bijvoorbeeld om 18:28 op, de volgende dag pas om 19:43.

De lens waarmee je fotografeert, is natuurlijk nog steeds van invloed op de grootte van de maan. Hoe langer de brandpuntsafstand, hoe groter de maan in beeld. Fotografeer jij dus met veel groothoek, dan maakt het niet uit dat de maan dicht bij een gebouw staat. De maan is niet meer dan een kleine witte stip of half ronde streep, zoals je hieronder kunt zien.

Toch zie je ongetwijfeld wel eens foto’s online waar de maan uitzonderlijk groot opstaat. Is dat dan echt? Komt dat door de maanillusie?

Als je ook veel van het landschap ziet (er is dus niet maximaal ingezoomd), dan is de foto waarschijnlijk digitaal gemanipuleerd. De maan is dan met Photoshop (of een ander fotobewerkingsprogramma) op een mooie plek op de foto gezet. Of op dezelfde plek vergroot. Net zoals hieronder, waarbij de maan toch wel héél groot is naast de Big Ben in Londen.

Supermaan: 14% groter dan normaal

Er is wel een uitzondering wanneer de maan écht een stukje groter in beeld komt. Dat is bij een supermaan. Doordat de baan van de maan om de aarde niet exact rond is maar een ellips vorm heeft, varieert de afstand van de maan tot de aarde tussen de 357.000 en 406.000 km. Bij een supermaan staat de maan dicht bij de aarde. Hierdoor is de volle maan helderder (tot 30% zelfs) én ook echt zo’n 14% groter. Vandaar de naam supermaan*.

(* De definitie van een supermaan verschilt per bron. Sommige bronnen stellen dat een supermaan plaatsvindt wanneer de volle maan in het jaar het dichtst bij de aarde staat, ongeacht de exacte afstand. Anderen hanteren een stikt getal, zoals deze bron. Daar staat dat 367.607 kilometer de grens is voor wat als een supermaan telt.)

Wanneer je de supermaan fotografeert met een lange brandpuntsafstand én je plaatst deze ook nog eens in de buurt van een object, dan kun je bijzondere foto’s maken.

Dit bericht op Instagram bekijken

Een bericht gedeeld door Adelheid Smitt (@aisfoto23)

Planning bij een maanfoto

Bovenstaande foto is niet ’toevallig’ zo gemaakt. Voor een dergelijk beeld heb je een goede voorbereiding nodig. Je bepaalt van te voren de locatie en je weet hoe laat je daar moet zijn.

Er zijn veel verschillende websites en apps (zoals PhotoPills) die je vertellen hoe laat de maan opkomt, hoe laat ze ondergaat, welke maanfase het is, wat de hoogte van de maan is (in graden boven de horizon), hoeveel van de maan zichtbaar is, noem maar op. Op deze site zie je trouwens de verschillende maanfases afgebeeld. En in deze tabel zie je de data waarop het volle maan is, inclusief wanneer er een supermaan te fotograferen valt.

Heb je een specifiek shot met de (super)maan in gedachten? Duik dan in die informatie, zodat je perfect voorbereid bent.

Sluitertijd bij het fotograferen van de maan

Wist je dat de maan met een snelheid van 3680 kilometer per uur om de aarde draait? Ik (ook) niet. Dat moest ik googelen. ;)

Hoewel de maan stil lijkt te hangen in de lucht, beweegt ze dus best snel. Daarom wil je het liefst een sluitertijd van 1/125s of korter instellen als je een close-upfoto maakt.

Gelukkig is het maanlicht beste fel en kun je bij volle maan prima een foto maken van bijvoorbeeld 1/400s. Je hebt dan ook geen statief nodig.

Wanneer je veel inzoomt kan het wel handig zijn om je camera op een statief te zetten. Bij een 300mm-lens is een sluitertijd van bijvoorbeeld 1/125s meestal lang om uit de hand een scherpe foto te maken. Een ander voordeel van een statief is dat je de ISO-waarde meestal iets lager kunt houden. Plus: je hoeft een zware camera niet de hele tijd naar boven te richten. Ook best fijn.

Wanneer de maan erg klein op de foto komt, dan kun je wel een sluitertijd langer dan 1/125s instellen. De beweging zal minder opvallen, vooral als de maan toch overbelicht op de foto komt.

Beeldstabilisatie bij maan fotograferen

Fotografeer je vanuit de hand? Zet dan vooral beeldstabilisatie aan. Je camera of het objectief corrigeren dan kleine trillingen of bewegingen, waardoor je scherpere foto’s krijgt. Je merkt dit vooral als je veel zoomt. Als je de camera op statief hebt gezet, zet je beeldstabilisatie uit.

Belichting van de maan

Bij een close-up foto van de maan, wil je vermoedelijk meer dan een witte bol fotograferen. Het is vaak het mooist als je de donkere vlek van de kraters op de maan nog ziet. Haal daarom je camera van de automatische stand af, want anders lijkt de foto waarschijnlijk alsof iemand met een zaklamp in je gezicht schijnt. Zie hier het verschil:

Denk je nu… huh de maan lijkt op z’n kop, want de donkere vlek zit op een andere plek? Dat kan kloppen, want ik fotografeerde deze maan vanuit Nieuw-Zeeland.

Hierboven las je al dat je een sluitertijd van 1/125s of korter instelt. Ook houd je de ISO-waarde het liefst laag (tussen de 100 en 400) omdat je dan minder snel ruis in de foto krijgt. Pas hier dan het diafragma op aan, die heeft meestal een grootte tussen de f/4 en f/11.

Voor de juiste belichting helpt het om de camera op spotmeting te zetten. (Geen idee wat spotmeting is en hoe je dit precies gebruikt? Dat leer je in mijn online fotografiecursus.)

Maan fotograferen in het landschap

Wil je de maan onderdeel maken van je landschapsfoto? Je hebt dan de maan het liefst niet te hoog aan de hemel, want dan krijg je veel (lege) lucht in beeld. Maar te laag is ook weer niet goed, omdat anders gebouwen, bomen of andere objecten je zicht op de maan blokkeren.

Compositie & standpunt

Als je de maan onderdeel maakt van je landschapsfoto, speel dan ook bewust met de compositie om de maan een mooie ‘plek’ in beeld te geven. Onderzoek daarvoor of je juist vanuit een laag of wat hoger standpunt wilt fotograferen. Kun je de maan misschien ook met een reflectie fotograferen? Of vanuit welke positie schijnt de maan mooi tussen de bomen door?

Belichting

Vind je het storend dat de maan verandert in een witte bol, zoals bij de foto hierboven? Een belichting waarbij én het landschap goed belicht is én de maan niet overbelicht, is vaak erg lastig. Zodra het donker begint te worden, is het contrast al te groot.

Dat betekent dat je bij je instellingen moet kiezen voor óf een goede belichting op het landschap óf een goede belichting van de maan (waarbij je de donkere vlek op de maan nog ziet).

Wil je toch een goede belichting van allebei? Voeg dan foto’s met verschillende belichtingen samen (HDR). Dan geeft een resultaat zoals hieronder.

Fotografeer de maan overdag of tijdens de schemering

Je bent bij het fotograferen van de maan absoluut niet beperkt tot avond- en nachtfotografie. Als je liever niet aan de slag gaat met fotobewerking, dan kun je de maan het beste overdag fotograferen. Er is dan voldoende omgevingslicht en ook de maan is vaak goed zichtbaar.

Deze balans tussen het landschap en de maan blijft goed tot de zon net niet (meer) boven de horizon is. Het begin of einde van de schemering dus. Maar… het verschilt wel per keer, want het hangt ook af van de weersomstandigheden (hoeveel wolken zijn er) en de windrichting waarnaar je fotografeert.

Bovendien speelt eveneens mee hoeveel er van de maan zichtbaar is. Op onderstaande foto is slechts een klein deel van de maan zichtbaar: een dunne sikkel. De foto werd ongeveer 45 minuten na zonsondergang gemaakt. De lucht heeft nog steeds wat kleur en boven het weiland is een dun nevellaagje. Omdat je zo weinig van de maan ziet, is een eventuele overbelichting van de maan ook veel minder storend. De belichting van de foto kon daarom afgestemd worden op het landschap en de lucht.

Maan fotograferen boven een stad

Eerder in dit artikel zag je al een foto van de maan boven de skyline van Londen. Die foto was nep: de maan was er met Photoshop ingezet. Bij onderstaande foto’s is de maan wel echt. Door de korte brandpuntsafstand is de maan ook maar klein in beeld.

Er zaten 55 minuten tussen de twee foto’s. Je ziet dat de maan bij de tweede een heel stuk meer naar rechts op de foto staat. Ook gaat de maan bij de tweede foto verscholen achter een (dunne) laag bewolking, waardoor de maan een soort halo-effect krijgt. De maan valt zo ook meer op.

Landschapsfoto bij maanlicht

Wie wel eens met volle maan buiten heeft gewandeld, zonder de aanwezigheid van kunstlicht, weet hoe fel maanlicht is. Het maanlicht zorgt voor duidelijke schaduwen.

Als je ogen aan het donker gewend zijn, dan heb je niet eens een zaklamp nodig om te zien waar je loopt. Tenminste… zolang je in het maanlicht staat – in een donker bos zou ik die zaklamp er toch wel bij houden.

Wanneer je een landschapsfoto maakt bij volle maan, dan kan je het met een lange sluitertijd zelfs ‘dag’ laten lijken. Op de foto hieronder verklappen de sterren in de blauwe lucht dat de foto ’s nachts gemaakt is.

Voor een dergelijke landschapsfoto bij maanlicht, is het wel weer belangrijk om je camera van de automatische stand af te halen. Waarom? Gebruik het schuifje hieronder maar eens.

Het maanlicht is zo fel de foto zelfs lensflare had.

Maanverduistering fotograferen

De maan geeft zelf geen licht. Het maanlicht dat wij op aarde zien, is zonlicht dat via de maan naar de aarde wordt gereflecteerd.

Als de aarde precies tussen de zon en de maan staat, dan valt er een schaduw over de maan. Dit heet een maansverduistering of maaneclips. Op de foto hieronder zie je een gedeeltelijke maansverduistering: er is duidelijk een hapje uit de maan.

Bloedmaan

De positie van de aarde kan er zelfs voor zorgen dat de maan helemaal in de schaduw komt. Bij zo’n totale eclips gebeurt er iets bijzonders: de maan wordt niet pikkedonker, maar krijgt een rode kleur. Vandaar de benaming bloedmaan. De rode kleur ontstaat doordat toch nog wat zonlicht dat indirect de maan bereikt.

Het grootste verschil met het fotograferen van een volle maan, is dat een bloedmaan véél donkerder is. Logisch ook, want de maan staat in de schaduw van de aarde. Dit maakt een bloedmaan wel lastiger te fotograferen. Je moet de ISO veel verder omhoog doen, het diafragma vergroten en/of de sluitertijd verlengen.

Ik fotografeerde de bloedmaan in 2015 (in Nederland én in Nieuw-Zeeland), in 2018 en in 2019. Wil je hier meer over weten en wanneer de volgende bloedmaan te bewonderen is? Dat lees je in het artikel fotograferen van een maansverduistering/bloedmaan, inclusief de verhalen achter die foto’s.

Kun je de maan fotograferen met je smartphone?

Natuurlijk kun je de maan fotograferen met je smartphone. Alleen zoals je aan het begin van dit artikel al las, heb je een lange lens nodig om de maan enigszins groot in beeld te krijgen. Bij een gewone camera is dat al lastig, bij een smartphone nog meer. De maan is daardoor niet meer dan een kleine witte stip. Verwacht er dus vooral niet teveel van. Tenzij je jouw mobiel tegen een telescoop aanhoudt! :)

Maan fotograferen door een telescoop

Bovenstaande truc werkt uiteraard ook goed met je ‘gewone’ camera. Dus weet je toevallig dat jouw buurvrouw, oom of collega een telescoop in de achtertuin heeft staan? Dan ben je vast welkom om eens samen naar de maan te kijken! :)

Dit bericht op Instagram bekijken

Een bericht gedeeld door Darya Kawa Mirza (@daryavaseum)

Ik hoop dat deze tips je inspireren en je binnenkort je camera richt op de mooie maan!