Misschien heb je wel eens gehoord van AdobeRGB, sRGB of ProPhotoRGB. Het is de kleurruimte van een foto. Maar wat is dit precies? Welke kleurruimte stel je in voor je foto en waarom? En wat is het verschil met CMYK? In dit artikel vertel ik je wat je hierover moet weten.
Wat is RGB?
Voor ik het ga hebben over sRGB, AdobeRGB en ProPhotoRGB begin ik bij de basis. Want het is belangrijk dat je weet waar RGB voor staat.
Iedere foto (of afbeelding) is opgebouwd uit een heleboel pixels. Zo’n pixel is als het ware een piepklein puntje en samen maken miljoenen puntjes (megapixels) de uiteindelijke foto. Elke pixel heeft een specifieke kleur. Deze kleur is opgebouwd uit een bepaalde hoeveel rood, groen en blauw. Dit is dus ook gelijk waar de afkorting RGB vandaan komt: Red, Green, Blue.
Op jouw beeldscherm worden kleuren ‘gemaakt’ door een bepaalde mix van deze drie basiskleuren. Paars ontstaat bijvoorbeeld door een combinatie van rood en blauw. Net zoals je vroeger hebt geleerd op school. Toch is het mengen van de digitale kleuren iets anders dan het mengen van kleuren met verf. Het gaat nu om het mengen van ‘licht’. Alle kleuren bij elkaar worden wit; dus niet bruin of zwart zoals je zou verwachten bij verf of inkt. En geel op je beeldscherm wordt gemaakt met een combinatie van rood en groen (ja, echt)!
Wil je met eigen ogen zien dat je beeldscherm uit alleen maar puntjes rood, groen en blauw is gemaakt? Maak dan het beeldscherm van je laptop, tablet of smartphone met je vinger een heel klein beetje vochtig. Waterdruppels werken als een vergrootglas en je ziet dan verschillende inimienie puntjes in -jawel- drie kleuren.
RGB bestaat uit de kleuren rood, groen en blauw.
RGB-kleurcodes
Dit hoef je eigenlijk niet te weten, maar omdat ik het zelf interessant vind zet ik het er bij.
Om de waarde van een kleur aan te geven is er een codesysteem die bestaat uit een hekje en daarachter 6 tekens. De eerste twee tekens zijn voor de kleur rood, de twee daarna zijn voor de kleur groen en de laatste twee voor de kleur blauw. #RRGGBB dus. Als de waarde ‘nul’ is, dan zit er dus niets van die kleur in. Hoe meer kleur, hoe hoger het getal. Na de 9 zijn we nog niet klaar, en komen de letters a tot en met f. F is het maximum. Als je dit weet, kun je kleurcodes makkelijk ontcijferen. #ff0000 = rood, #00ff00 = groen, #0000ff = blauw, #000000 = zwart (geen enkele kleur), #ffffff = wit (alle kleuren).
Nogmaals, dit van de kleurcodes mag je ook weer vergeten voor het RGB-verhaal. Zolang je maar weet dat elke pixel in de foto opgebouwd is uit een kleurenspectrum dat bestaat uit combinaties van rood, groen, blauw.
Kleurruimte AdobeRGB, sRGB en ProphotoRGB
RGB zijn dus de drie kleuren die de basis vormen voor de andere kleuren. De kleurruimte gaat over de hoeveelheid en het bereik van de kleuren. De bekendste twee zijn AdobeRGB en sRGB. Ook ProphotoRGB kom je al snel tegen. Dit zijn niet de enige kleurruimtes, maar anderen laat ik even buiten beschouwing.
Verschillende kleurruimtes zijn te vergelijken met verschillende verffabrikanten.
Een kleurruimte kun je vergelijken met een verffabrikant. Elke fabrikant heeft een x aantal kleuren in z’n assortiment en daarbij bepaalde keuzes gemaakt. Zo kan fabrikant A door het mengen van de basiskleuren bijvoorbeeld maximaal 10.000 kleuren verf maken. De fabrikant vond het belangrijk dat een groot bereik aan kleuren vertegenwoordigd was.
Fabriek S heeft hetzelfde aantal kleuren, maar koos juist voor kleinere stapjes tussen de kleuren. Wil je een kleur bijvoorbeeld een ietsiepietsie geler maken? Dan kan dat. Het verschil met het assortiment van A is dus dat de kleuren als het ware dichter op elkaar zitten.
Fabriek P vond het assortiment van A en S maar ‘zozo’. Deze fabriek besloot dat je élke denkbare kleur verf moest kunnen bestellen en in zijn assortiment vind je wel 50.000 verfkleuren. Het assortiment is dus het uitgebreider dan bij A en S.
Het ‘assortiment’ is ook het verschil bij AdobeRGB, sRGB en ProPhotoRGB. Je ziet hier een illustratieve weergave van het kleurbereik. ProPhotoRGB heeft een veel groter bereik dan Adobe RGB en sRGB. sRGB is heeft het smalste bereik. Het aantal kleuren is veel groter dan het voorbeeld van de verffabrieken, maar het specifieke aantal is niet van belang – je gaat de kleuren toch niet natellen – als je weet hoe het zit met het kleurbereik.
Kleurruimte sRGB
Kleurruimte AdobeRGB
Kleurruimte ProphotoRGB
Welke kleurruimte moet je gebruiken?
De kleurruimte die je kiest is afhankelijk van het doel van de foto. Het is niet zo dat ProPhotoRGB of AdobeRGB persé beter is dan sRGB omdat het een groter kleurbereik heeft. Integendeel. Het kleurprofiel dat je gebruikt moet juist vooral passen bij wat je met de foto gaat doen.
Met verf is dat net zo. Het merk of ‘type’ verf dat je koopt moet passen bij het materiaal dat je wilt beschilderen. Zo heb je vaak andere verf nodig voor op hout dan voor op muren. Kies je toch een citroengele muurverf en je smeert deze op hout, dan pakt de kleur misschien wel eerder sinaasappeloranje uit.
Kleurruimte voor foto’s op het internet
Zet je een foto op het internet, dan kun je dit het beste doen in sRGB. Tot een aantal jaren geleden was dit de enige ’standaard’. Gelukkig doen de browsers steeds meer aan kleurmanagement en kunnen sommigen ook prima overweg met AdobeRGB. Maar nog steeds geldt dit nog niet voor alle browsers, en zelden bij smartphones en tablets. Dit resulteert dan in een foute (lelijke) kleurweergave.
Laten we de proef op de som nemen. Hieronder staan een aantal foto’s, elk op een ander kleurprofiel. De foto’s in de linkerkolom zijn geëxporteerd vanuit Lightroom. Het kleurprofiel is in de JPG-foto ingesloten. De foto’s in de rechterkolom zijn opnieuw opgeslagen in Photoshop, waarbij het kleurprofiel niet bijgevoegd wordt. (Bij het opslaan staat het vinkje dus uit bij “Kleurprofiel insluiten”)
Nu is de vraag natuurlijk: Zien alle foto’s er hetzelfde uit?
sRGB
Profiel niet bijgevoegd
sRGB
Profiel niet ingesloten
AdobeRGB
Profiel ingesloten
AdobeRGB
Profiel niet ingesloten
ProPhotoRGB
Profiel ingesloten
ProPhotoRGB
Profiel niet ingesloten
Als de foto’s er allemaal hetzelfde uit zien, dan is het goede nieuws dat jouw browser aan kleurmanagement doet. Maar werkt dit ook zo op je tablet? Of smartphone? Test het even!
Doet jouw browser niet aan kleurmanagement, die zie je dat gelijk. De sRGB-foto is zoals ik deze had bedoeld. De foto in AdobeRGB heeft minder verzadiging en ziet er daardoor ook wat ‘doffer’ uit. En de foto in ProPhotoRGB lijkt natuurlijk nergens op. De badeendjes lijken wel bijna groen! Nu zijn dit natuurlijk maar badeendjes, maar stel je eens voor dat dit met je profielfoto gebeurt. Of nog erger: dat je klanten op je website ineens groen zien!
Op mijn Macbook Pro zie ik in Chrome alleen de foto’s waarvan het kleurprofiel ingesloten is (de linkerkolom) goed. Deze zijn allemaal hetzelfde. Maar in de rechterkolom is er een duidelijk verschil. En op mijn iPhone zien de beide foto’s van AdobeRGB en ProphotoRGB er fout uit, ongeacht of het kleurprofiel ingesloten is of niet.
Standaard verwacht een browser dus sRGB. Dat je een andere kleurweergave krijgt van een AdobeRGB-foto als de browser sRGB verwacht, is op zich ook niet zo gek. Als jij bij fabrikant A de kleur azuurblauw bestelt, dan is de kans groot dat je een nét iets andere kleur krijgt dan bij fabrikant S of P. Heb jij een kleurwaaier van verf A en wil jij de kleur oranje nummertje 211 bestellen, maar je doet dit per ongeluk bij fabrikant P of S, dan is het niet gek als zij een net andere kleur oranje hebben gelabeld onder nummer 211.
Kleurruimte voor het bestellen van foto’s
Ook wanneer je een foto bestelt bij een afdrukcentrale, is de kleurruimte van belang. Professionele vakcentrales (zoals Profotonet), kunnen goed omgaan met zowel AdobeRGB als sRGB. Maar ook kun je het kleurprofiel van de afdrukcentrale zelf downloaden.
De printcentrales voor de ‘gemiddelde consument’ (om het maar even oneerbiedig te zeggen) gaan er niet vanuit dat er iets met de kleurruimte is gebeurd. Zij verwachten dus een foto in sRGB. Stuur jij een foto in AdobeRGB toe, dan kan het zijn dat het kleurprofiel wordt genegeerd. En omdat de foto behandeld wordt alsof het een sRGB-profiel heeft, kloppen de kleuren van de afdruk niet. Als je niet weet wat je doet of als je twijfelt welke kleurruimte de afdrukcentrale gebruikt, kies dan sRGB.
Hoe stel je de kleurruimte van een foto in?
Fotografeer je in JPG, dan stel je de kleurruimte in op de camera zelf. Deze optie vind je meestal in het menu terug. Je kiest de kleurruimte dus voordat je de foto maakt. Fotografeer je in RAW, dan hoef je de kleurruimte niet te kiezen op de camera. De kleurruimte kies je pas bij het bewerken van de RAW-foto. In Photoshop zie je dit onderaan in de RAW-editor staan, bij Lightroom kies je de kleurruimte op het moment dat je de foto’s exporteert naar bijvoorbeeld JPG.
Conclusie: welke kleurruimte moet je gebruiken?
Bewerk je jouw foto’s niet? Zet je camera dan op sRGB als je ze op het internet plaatst. Wil jij het maximale uit je foto halen? Fotografeer dan in RAW, en kies achteraf het juiste kleurprofiel afhankelijk van het doel.
Zelf ben ik voorstander om (vrijwel) alles in sRGB te doen. Het maakt mijn workflow gemakkelijker, omdat dit voor zowel internet als bestellen een goed resultaat geeft. Ook voorkom ik dat ik per ongeluk een AdobeRGB-foto upload naar het internet, met vreselijke kleuren tot gevolg.
Maar vraag je 100 fotograferen welke kleurruimte ze gebruiken, dan krijg je 100 verschillende argumenten. Kies daarom vooral wat jij denkt dat het beste is. Begrijp je het geheel nog niet of niet goed genoeg? Kies dan in ieder geval de veiligste optie: sRGB.
CMYK
De enige keer dat ik niet in sRGB werk is als het om drukwerk gaat. Dus geen fotoafdrukken die je bestelt, maar foto’s in een boek of op een kerstkaart die je bestelt bij een drukker, etcetera. Die foto exporteer ik vanuit RAW eerst naar AdobeRGB of ProPhotoRGB. Doordat deze een groter kleurbereik hebben, kunnen deze kleuren nauwkeuriger omgezet worden naar CMYK.
Huh? CMYK? Wat is dat dan?
CMYK staat als het ware naast RGB. Voor de meeste fotograferen is CMYK pas van toepassing als je zelf foto’s print of zelf drukwerk regelt.
Waar RGB staat voor Red, Green, Blue, staat CMYK voor Cyan, Magenta, Yellow, Key. (De K is gekozen voor zwart in plaats van de B van Black, om te voorkomen dat de B wordt verward met blauw.)
CMYK bestaat uit de kleuren cyaan, magenta, geel en zwart.
Cyaan, magenta, geel en zwart zijn de kleuren waarmee een foto geprint wordt. Misschien herken je de kleuren wel terug uit je eigen printer; dit zijn dezelfde tonen van je inktpatronen. De basiskleuren zijn dus anders en er is een andere methode van ‘mengen’. Bij het printen van een foto gebeurt de omzetting van RGB naar CMYK in de software van de printer of het fotobewerkingsprogramma dat je gebruikt. Gaat het om drukwerk, dan moet je het CMYK-profiel gebruiken dat aansluit bij de drukmethode en profielen die de drukker gebruikt. (Dat geldt niet overigens niet altijd, er zijn ook andere drukmethodes als het gaat om off-set drukken, daar ga ik je nu niet mee lastig vallen).
Kortgezegd: het aanleveren voor drukwerk moet nauwkeurig en precies goed gebeuren. Ik heb er meer dan eens mee te maken gehad (zoals bij mijn boek), maar ik heb besloten dat ik mij er niet druk om maak. Liever laat ik het over aan de grafisch ontwerper of DTP’er. Zij zijn daar dagelijks mee bezig en weten er het fijne van.
Laura, duidelijk verhaal.
wellicht kan je mij helpen met volgende vraag.
ik wil mijn foto’s afdrukken. ik wil ze exporteren vanuit Lightroom. Dit moet dan in srgb.
Lightroom werkt standaard met adobe profielen.
ikzelf heb een gekalibreerde Benq sw271 monitor op welke ik 3 profielen heb gekalibreerd.
als ik nu naar een centrale foto’s moet versturen in srgb, en deze dus als zodanig moet omzetten naar srgb in Lightroom, moet ik dan bij bewerking mijn monitor op srgb kalibratie instellen om verrassingen te voorkomen?
Bedankt voor je antwoord.
Tom
Nee hoor, dat is niet nodig. Er kan een heeeeel klein verschil zitten maar daar zou ik me zelf niet druk om maken, de vraag is zelfs of je het zou zien.