Heb je wel eens stilgestaan wat kleuren – bewust en onbewust – met je doen? Waarom een verkeersbord of brandblusser vaak rood zijn? Of de logo’s van bedrijven in de zakelijke dienstverlening voornamelijk blauw? Het is zeker niet toevallig! Kleuren beïnvloeden meer dan je denkt. Als een foto voornamelijk uit één kleur bestaat, dan heeft dit een sterke invloed op de sfeer van het beeld en het gevoel dat het je geeft. In dit artikel daarom een klein stukje kleurenpsychologie en uitleg over de kleuren blauw, geel, oranje, rood en groen in combinatie met fotografie.
Eerst even een klein testje.
Kijk zo naar onderstaande foto en beantwoord direct (zonder er over na te denken) de vraag:
Is deze foto in de zomer of winter gemaakt?
Direct antwoorden: Is deze foto in de zomer of winter gemaakt?
Grote kans dat je eerste reactie ‘winter’ is. De werkelijkheid was dat het hartje zomer was. Zo’n vijfentwintig graden en zonnig. Toch haal je dat niet direct uit de foto. Hoe dat komt? Door de kleur!
Bij deze foto heb ik de witbalans aangepast naar ‘gloeilampen’. Omdat dit niet overeenkwam met de werkelijke lichtsituatie, werd de foto veel blauwer. En beïnvloedde daarmee de sfeer en stemming in de foto. Gek he, hoe je op het verkeerde been werd gezet?
Er zijn vele studies naar kleur en emotie gedaan, maar zover uitgebreid gaat dit artikel niet worden. Hieronder een beknopte samenvatting hoe een kleur de stemming in de foto beïnvloedt.
Blauw
Bij de kleur blauw denken we snel aan kou. Daarom reageerde je op de vraag wellicht met het antwoord winter. Bij het fotograferen van sneeuw en ijs zie je ook vaak veel (subtiele) blauwtinten terug. Maar ook rust, kalmte en balans zijn veelgemaakte associaties met blauw. Kun je dat terugzien in de foto’s?
De blauwe ‘sfeer’ in onderstaande foto komt omdat de foto werd gemaakt tijdens het blauwe uurtje, voor zonsondergang.
Geel & oranje
Hoewel er uiteraard een verschil zit tussen geel en oranje, pak ik ze hier toch even samen. Waar we bij blauw aan kou denken, denk je bij geel en oranje juist aan warmte. Niet gek ook, want deze kleuren worden ook vaak geassocieerd met zonneschijn, levendigheid en plezier. De kleur van de zon is extra warm tijdens het gouden uurtje en rond zonsopkomst/zonsondergang.
Ook kunstverlichting kan een warme uitstraling hebben.
Groen
Groen is natuurlijk de kleur van de natuur. Bij deze kleur passen ook de begrippen rust, nieuw (begin) en fris.
Veel verschillende tinten groen. De reflectie in het water benadrukt de rust in de foto.
Rood
Rood wordt gelinkt aan liefde en passie, maar ook aan gevaar en agressiviteit. Die tegenstrijdigheid vind ik zelf al best bijzonder. Rood is ook de kleur die het snelst opvalt; hij springt er echt tussenuit. Daarom zijn de verkeersborden en brandblusser dus roodgekleurd. Zelf probeer ik verkeersborden altijd te vermijden als ik in stad fotografeer. Juist door hun kleur, trekken ze snel de aandacht weg.
De kleur van vuur!
Je ziet goed dat de kleur rood in deze foto overheerst.
Hoe gebruik je deze kennis over kleuren in je foto?
Het moge duidelijk zijn dat een kleur, vooral als die overheerst in de foto, snel een bepaalde stemming, sfeer of gevoel geven. De kleuren van het beeld worden daarbij weer bepaald door het onderwerp dat je fotografeert (zoals het groen in de natuur), maar ook de kleur van het licht (geel bij het gouden uurtje), het tijdstip van de dag én de witbalans. Vooral bij abstracte foto’s, of foto’s van silhouetten, is het gemakkelijk om de witbalans aan te passen en zo te spelen met de sfeer.
Sta tijdens het fotograferen af en toe eens stil bij de kleuren van het onderwerp dat je fotografeert. Wat zeggen de kleuren? En past dit ook bij wat je wilt uitstralen? Maak jij foto’s voor – ik zeg maar even iets – een yogastudio, dan kies je waarschijnlijk niet zo snel voor veel rode accenten, maar eerder geel (warmte, levendigheid) of blauw (balans). Ook de foto’s aan de muur zijn af te stemmen op de kleuren. Wil je meer rust in een kamer, dan kies je misschien eerder voor een foto met veel groen dan voor oranje.
Ga jij nu vaker op de kleuren letten?
Dank je Laura voor de informatie, maakt helder hoe de “hoofdkleuren” werken. Nog wel 2 opmerkingen. 1. Ik weet het niet leuk, maar gemiddeld komt er onder mannen nogal wat kleurenblindheid/zwakheid voor. Ik ben zelf ook kleurenzwak. Dus het sleutelen aan kleuren wordt dan wel “riskant”.
Ik vind dat daar maar weinig aandacht voor is, bij alle mogelijkheden die we technisch hebben.
“Bij de meest voorkomende vorm, rood-groenkleurenblindheid, kan de aangedane persoon niet of niet goed onderscheid maken tussen rood- en groentinten. Dit is niet zeldzaam: ongeveer een op de twintig mannen heeft het. De meest voorkomende stoornis is hier deuteranomalie (kleurenzwakte voor groen). Onvermogen om rood te zien (1% van de mannen) of verminderd vermogen om rood te zien (nog eens 1% van de mannen) komt minder voor.” bron Wikipedia.
2. de beoordelingen van kleuren is ook nog afhankelijk van schermkallibratie en lichtinval…
Hoi Hans, bedankt voor je reactie, maar volgens mij til je er iets te zwaar aan dat ik dit niet in het artikel noem (of je moet het hebben over ‘weinig aandacht’ in het algemeen?). Ik ben er wel degelijk van op de hoogte dat mannen eerder last hebben van rood-groen-kleurenblindheid. Voor mij zelf is dat heel lastig voor te stellen, waarschijnlijk voor iedereen die dit niet heeft. Mijn oom heeft het bijvoorbeeld ook, maar de enige beperking die het hem geeft (waarvan ik op de hoogte ben tenminste) is dat hij tijdens een potje lasergamen niet alleen de tegenstander (rode lampjes) maar ook zijn eigen team (groene lampjes) afschoot. :)
Terug naar het artikel: ik heb nergens geschreven dat je aan je kleuren moet ‘sleutelen’. Het gaat hier om het kijken naar wat je fotografeert en wat die kleuren vervolgens met de foto doen. Als jij moeite hebt met het onderscheiden van rood en groen, dan kun je de tips over blauw en geel/oranje toepassen. En als jij weet dat jij alleen maar planten fotografeert, dan weet je – kleurenblindheid of niet – toch dat die foto overwegend groen is :) Net zoals dat een verkeersbord eerder rood is dan groen, en je die dus beter uit de compositie vermijdt omdat rood zo snel de aandacht trekt. Zo los je het natuurlijk niet op in alle situaties, maar de tips zijn in enige mate dus ook nog toepasbaar voor wie rood- en groen minder goed kan onderscheiden. :)
Dat de kleuren van de licht(val) afhangen dat klopt zeker. Maar met de kalibratie van je scherm heb je tijdens het fotograferen zelf natuurlijk niets te maken, dat gaat alleen om achteraf.
Dank voor je reactie en toelichting, Laura. Het ging mij inderdaad om de aandacht in het algemeen binnen de fotografiewereld. De voorbeelden die jij noemt kan ik prima mee uit de voeten, die herkenbaarheid is er (bij mij) zeker wel. Je maakt dat ook heel goed duidelijk en helpt mij ook weer om dit in de gaten te houden. Toch kan kleurenzwakheid ook bij het maken effect hebben: als er kleurencombinaties meespelen in de compositie van je foto (denk o.a. ook aan studiowerk). En zeker bij het verwerken -achteraf – van de foto.
Bedankt weer Laura,
steeds zaken om over na te denken.
Kijk steeds weer uit naar nieuwe tips.
Je boek over reisfotografie is geweldig?
Dankjewel Eef, super om te lezen! :)