Hoe een kritische blik je fotografie verbetert (of juist helemaal verpest)

Op Facebook stelde ik recent de vraag: “Eens of oneens: Hoe langer ik bezig ben met fotografie, des te kritischer ik op mijn eigen foto’s word. Met 134 reacties was het antwoord unaniem: “Eens”. Iedereen wordt kritischer op zijn of haar foto’s naarmate hij langer bezig is met fotografie. In dit artikel waarom dit goed is, maar ook wat de valkuilen zijn, waar je rekening mee moet houden bij het kritisch zijn op je foto’s en hoe je omgaat met kritiek van anderen.

Ik geloof er in dat een kritische blik op je foto’s er voor zorgt dat je jezelf steeds meer kunt verbeteren. Zo kun je een gemaakte foto bekijken en jezelf afvragen wat er beter had gekund met bijvoorbeeld de camera instellingen, compositie, standpunt, lichtgebruik, noem maar op. Doordat je hier bewust bij stilstaat en deze verbeteringen opmerkt, kun je deze een volgende keer toepassen daarmee je fotografie dus verder ontwikkelen en naar een hogere niveau brengen.

Het is echter heel belangrijk dat je niet té kritisch bent. Het is een valkuil dat je elke foto zo kritisch bekijkt, dat je er geen enkele meer goed genoeg vindt. Je bent dan nooit meer tevreden over de foto’s die je hebt gemaakt en daarmee kun je het plezier in de fotografie verliezen. Of je maakt hierdoor een stuk minder foto’s. Dat zou zonde zijn, want fotografie is juist zo leuk! En grote kans dat je fotografeert voor je plezier.

Een kritische blik op je foto’s mag daarom alleen als dit het plezier niet minder maakt. Als het je plezier en liefde in de fotografie verpest, dan moet je vooral weer gaan genieten.

Wees kritisch, maar realistisch.

“Verbeter je fotografie met een kritische blik, maar blijf wel realistisch!”

Maar hoe doe je dat nu? Kritisch zijn op je eigen foto’s om je fotografie te verbeteren, maar daarmee toch het plezier houden?

Mijn advies is om, als je je eigen foto’s beoordeelt, wel kritisch te zijn, maar bovenal ook realistisch. Bekijk welke verbeteringen er mogelijk waren geweest tijdens het fotograferen, binnen de mogelijkheden die je had. Een foto kan allicht beter, maar misschien niet op dat moment, in die situatie of met de apparatuur die je bij je had.

Misschien had je een bekende toeristisch attractie graag gefotografeerd met minder mensen erbij, maar kon je deze niet op een ander (rustiger) tijdstip te bezoeken.

Of een foto had bijvoorbeeld meer sfeer en mooier licht gehad als je had gefotografeerd tijdens het gouden uurtje in plaats van midden op de dag, maar was het in de planning niet mogelijk om later op de dag terug te komen. En zelfs als je tijdens het gouden uurtje op die plek had gestaan, had het zomaar gekund dat het bewolkt was en de zon zichzelf niet eens liet zien!

Onderstaande foto maakte ik in Petra, Jordanie, waarbij we een klimtocht van zeker een uur hadden gemaakt om deze tempel te bekijken. Ik vond (en vind) het jammer dat de tempel eigenlijk net in zijn eigen schaduw valt. Als we later op de dag naar deze locatie waren geweest, dan had deze waarschijnlijk vol in de zon gestaan, waardoor de kleur van de rotsen nog feller was geweest. Toch ben ik blij met deze foto. Doordat we hier juist vroeg waren, waren er nog amper toeristen. In dit geval was het dus het één of het ander, en drommen toeristen voor de tempel had ik meer storend gevonden.

Het kan ook zijn dat het licht juist heel mooi was, maar dat je niet op de juiste plek was. Deze zonsopgang fotografeerde ik vanaf een boot in Thailand. Het licht is prachtig, de kleuren zijn geweldig, maar stiekem vind ik de foto een beetje ‘saai’. Wat had ik graag een bootje of een eiland in de zee gezien, om de foto net dat beetje extra te geven. Maarja.. waar tover je die zo snel vandaan? Dat kon helaas niet.

Of misschien had een foto beter gekund als je andere apparatuur had gehad. Dan was die foto die je op safari maakte misschien mooier geweest als je het onderwerp dichterbij had gehaald, maar  ja.. dat objectief heb je nou eenmaal niet, dus heb je gewoon maximaal ingezoomd.

Zo fotografeerde ik deze neushoorn in de Ngorongoro krater in Tanzania. De gids vertelde me dat er in dit grote gebied maar een paar leven, en ik was dus heel blij dat we hem spotte. Helaas konden we niet dichterbij komen (dat is ook gevaarlijk), en kon ik niet meer inzoomen met mijn 18-200mm objectief. Dat ik het beest liever groter in beeld had gehad, is dus niet echt iets waar ik heel erg kritisch op kan zijn, en ik heb dit zo goed mogelijk opgelost door de foto iets te croppen. Ook vind ik de kleuren maar zo-zo. Dit komt vooral door het dreigende weer (niet lang hierna begon het ook te regenen). Ik zou meer gebaald hebben als ik de neushoorn niet had gezien, dan dat ik nu baal dat de foto niet helemaal is zoals ik deze zou willen. Waar ik wel kritisch op ben, is dat veel foto’s bewogen waren omdat ik de sluitertijd niet goed in de gaten had gehouden. Dat was een leerpuntje.

Wanneer je met een kritische blik naar je eigen foto’s kijkt, is het dus belangrijk om te bepalen wat er beter had gekund binnen de mogelijkheden die je had. Het kan dan heel goed zijn dat je het beste uit de foto hebt gehaald binnen deze mogelijkheden, en dat je dus juist heel blij moet zijn met de gemaakte foto!

Realiseer je ook dat je altijd lerende bent. Tenminste.. daar ga ik vanuit, want ook ik leer elke keer weer in de fotografie. Ik denk niet dat iemand ooit uitgeleerd is als het gaat om het maken van foto’s. En omdat je telkens weer meer leert, is het ook belangrijk niet teveel van je zelf te verwachten. Het is niet realistisch om te verwacht dat als je net een nieuwe camera hebt, dat je dan meteen award-winning foto’s maakt. Het is niet realistisch om te verwachten dat als je een fotografietip hebt gehoord of gelezen, dat je dit ook meteen elke keer weet toe te passen in de praktijk. Je moet oefenen om alles goed onder de knie te krijgen. En de kritische blik kan je hierbij helpen, maar moet je niet weerhouden om te blijven oefenen.

Het is daarom ook niet realistisch om je foto’s te vergelijken met die van andere fotograferen, Fotograferen die misschien al tientallen jaren fotograferen, die andere (betere?) apparatuur hebben, die zich gespecialiseerd hebben in één type fotografie en daar onwijs veel tijd in hebben gestoken (misschien zelfs fulltime), of fotografen die gewoon het geluk hadden om op het juiste moment op de juiste plek te zijn. Als je jouw foto’s vergelijkt met de foto’s van deze fotografen kan je ook weer zo kritisch worden naar je eigen foto’s dat geen enkele foto die jij hebt gemaakt meer goed is. Je kan jezelf hierdoor het gevoel geven dat je niet goed genoeg bent, wat natuurlijk onzin is want je bent lerende. Toch is dit iets waar veel fotografen zich regelmatig schuldig aan maken, ik inclusief.

In 2013 waren mijn vriend en ik in Thailand, waarin we ons bij een zogenaamde live-aboard aansloten. We woonden vijf dagen op een boot, waarbij we elke dag meerdere duiken maakten bij de prachtige koraalriffen van de Similan eilanden. Een van de duikinstructeurs had een systeemcamera in een onderwaterhuis. Hij vertelde me dat hij pas een half jaar fotografeerde en dat hij het zichzelf had aangeleerd, vooral door trial en error. Zijn foto’s bekeek ik vol bewondering. Zo gaaf, dat wilde ik ook kunnen. En aangezien ik al heel lang fotografeerde en de theorie begreep, moest ik dat ook kunnen, toch?

Mijn foto’s haalde het echter lang niet bij zijn foto’s. Niet alleen omdat hij twee externe flitsers had, ook omdat hij veel meer ervaring had met het onderwater fotograferen en veel meer duiken maakte. Zou ik mijn onderwaterfoto’s met die van hem vergelijken, dan vind ik er geen één meer goed. Maar met mijn beperkte duikervaring en onderwaterfotografie, ben ik nog steeds heel blij met veel van mijn foto’s.

© Pepe Suarez

Ook ben ik bijvoorbeeld heel jaloers op meerdere zwart-wit landschapsfoto’s die Andre Ruiter heeft gemaakt. Zo mooi, zo pakkend, zo’n mysterieuze sfeer, die zou ik ook wel willen maken, ook al houd ik heel erg van kleuren in mijn foto’s. Omdat ik André ken, weet ik ook dat hij soms uren door het bos loopt, vaak ook nog eens in de regen of mist omdat dit de sfeer bepaald, voordat hij zo’n plaat kan schieten. Wil ik zijn niveau halen, dan zal ik er toch echt meer tijd in moeten steken en meer op pad gaan met slecht weer. En ik houd eigenlijk helemaal niet van kou, mist of regen. (Ik waardeer fotograferen in de mist inmiddels steeds meer). Het is dan ook niet realistisch als ik mijn zwart-wit-landschapsfoto’s vergelijk met die van hem en kritisch ben op mijn eigen werk. Wel bewonder ik zijn werk des te meer.

Sprielderbos, © Andre Ruiter

Objectief kijken naar je eigen foto’s is lastig

Soms is het heel lastig om je eigen foto’s objectief (en kritisch) te bekijken, omdat simpel jouw ervaring van het fotograferen nog verbonden is met de foto zelf. Je vind een foto extra mooi omdat je bijvoorbeeld heel veel moeite hebt gedaan om de foto te maken, omdat de foto precies werd zoals je deze in gedachten had, omdat het zo’n mooie dag is, omdat je kinderen of familie op de foto staat, noem maar op.

Als jij naar de foto kijkt, dan krijg je een bepaald gevoel over die foto op basis van die ervaring. Dit beïnvloed je beoordeling, waardoor je misschien minder kritisch bent. Dit is niet erg, je doet fotografie immers voor jezelf. En als jij blij bent met een foto, dan is dat goed. (Lees meer hierover in dit artikel met het verhaal achter de foto, waarbij mijn gevoel over de foto was gebaseerd op het maken ervan)

Kritiek van anderen

Het is wel belangrijk om te realiseren dat als iemand anders naar dezelfde foto krijgt, hij of zij dit zelfde gevoel niet krijgt. Iemand anders kan daarom kritischer zijn dan jijzelf.  Wanneer iemand kritisch is over jouw foto en vertelt wat er beter had gekund, dan kan je gevoel over een foto veranderen. Vooral als je zo blij was met een foto door een ven de redenen hierboven, kan een kritische opmerking van iemand hard aankomen. Hierdoor wordt het positieve gevoel dat je bij de foto had misschien wel negatief of ga je twijfelen over je eigen foto.

Het is echt super belangrijk dat je je niet door kritiek van anderen uit het veld laat slaan. Kritiek van een ander kan wel super waardevol en leerzaam zijn, mits de kritisch blik van de juiste persoon komt en in de juiste vorm.

Je leert het meest van opbouwende kritiek en deze is het meest waardevol als deze in het echt wordt gegeven door iemand wiens werk je zelf ook waardeert. Doordat je er bij bent als de feedback wordt gegeven, hoor je ook de intonatie in iemands stem en weet je hoe het wordt bedoeld, en ook in welk referentiekader je dit moet plaatsen.

Krijg je feedback op een foto die je bijvoorbeeld op een fotografie forum heb geplaatst, dan is deze feedback vaak (maar niet altijd) minder waardevol. Dit is vooral zo als die persoon jou niet goed kent, of als jij de persoon en diens werk niet ziet. Een zin kan dan heel bot overkomen, terwijl dit soms niet zo is bedoeld. Of de persoon heeft gewoon een heel andere smaak, waardoor de punten die hij of zij aandraagt, totaal niet passen bij wat jij voor ogen hebt. In zo’n geval is het de kunst om je niet (te veel) te laten raken door deze opmerkingen, maar deze naast je neer te leggen (al is dit lastiger dan het klinkt).

Samengevat

Wees kritisch op je eigen foto’s, want daar kun je veel van leren. Wees echter niet te kritisch, maar blijf realistisch; wat had je kunnen verbeteren binnen de mogelijkheden die je had. Gebruik dit om je fotografie verder te ontwikkelen en naar een hoger niveau te brengen.

Verwacht echter niet teveel van jezelf en vergelijk je foto’s niet teveel met die van andere fotografen. Doe je dit wel, of ben je te kritisch, dan kan dat er voor zorgen dat je geen enkele foto meer goed genoeg vindt en je het plezier in de fotografie verliest.

Ontvang je een kritische blik van anderen, plaatst dit dan in het juiste kader. Een kritische blik van iemand die jou goed kent, die jouw fotografie kent en wiens fotografie jij waardeert, is daarbij het meest waardevol!