In de periode rond kerst is het vroeg donker buiten en zijn er veel lampjes en versiering. Kortom, de perfecte periode om te experimenten met ‘shaped bokeh’, oftewel figuurtjes bokeh. Wat dat is en hoe je dit maakt? In dit artikel een uitgebreide en complete handleiding!
Oke.. voor we beginnen. Wat is bokeh eigenlijk?
Bij bokeh gaat het om onscherpte. De term is afgeleid van het Japanse woord boke dat ‘onscherpte’ betekent. Wanneer een onderwerp op de foto buiten het scherptedieptegebied ligt, ligt deze dus eigenlijk in het bokehgebied. Lichtpuntjes in de achtergrond geven een mooi effect in de bokeh, Hoe kleiner de scherptediepte (hoe groter o.a. het diafragma), hoe waziger de achtergrond. En hoe eerder deze lichtpuntjes een soort lichtgevende cirkels worden.
Daarbij geldt ook: hoe verder de lichtpunten van het scherpstelpunt, hoe groter de bokehbollen worden.
Figuurtjesbokeh
In dit artikel gaan we ook aan de slag, maar geen ‘gewone’ bokeh bollen. Nee, we gaan figuren maken. Hartjes, bloemen, maantjes… de mogelijkheden zijn eindeloos!
Om dit effect te krijgen, moeten we de vorm van het diafragma in de fotocamera veranderen. Een groot diafragma geeft een ronde bokehbollen, een diafragma in de vorm van een ster geeft de bokeh in de vorm van een ster.
Omdat het niet echt aan te bevelen is om je objectief te slopen, maken we een speciale houder. Hiermee gaan we de camera ‘foppen’. We bedekken de lens met zwart karton, waarbij het enige licht dat de lens binnen kan komen door een gaatje komt in een vorm naar keuze. Dit figuurtje voorop de lens is dus als het ware het nieuwe diafragma.
Stappenplan voor het zelf maken van jouw Bokeh Kit voor bokeh figuurtjes
Genoeg uitleg gehad, tijd om aan de slag te gaan. Hieronder staat het stappenplan om de bokeh kit te maken.
1. Verzamel de benodigdheden Dit zijn: een stuk zwart/donker karton (minimaal A4 formaat), een potlood of pen, liniaal, elastiekje, schaar en nagelschaartje. In plaats van het nagelschaartje mag eenstanleymes of ander knutselmes ook. Het belangrijkste is dat je iets heb om de kleine figuurtjes netjes uit te knippen of te snijden.

Benodigdheden: liniaal, potlood, elastiek, schaar, nagelschaar, zwart karton.
2. Knip uit het karton een vierkant. Het formaat kies je op basis van de diameter van het objectief. De diameter van mijn 50mm en 85mm is (met behuizing) circa 7cm. Voor het vierkant koos ik daarom voor 14 x 14cm. Trek met potlood de middellijnen (zowel horizontaal, verticaal als diagonaal) om het midden te bepalen.
Knip een vierkant uit het karton en teken met potlood langs de liniaal de middenlijn.
3. Plaats het objectief met de glas kant naar beneden zo precies mogelijk in het midden. Omcirkel deze met een potlood.

Zet het objectief met de ‘glaskant’ omlaag op het zwart karton. Plaats ‘m precies in het midden en omcirkel het objectief hierna.
4. Teken een vierkant van twee bij twee centimeter in het midden van de cirkel. Dit is het vlak waar straks het figuurtje voor geplaatst wordt.

Teken in het midden een vierkantje van 2×2 centimeter.
5. Teken om het eerste vierkant een groter vierkant, nu vier bij vier centimeter. Dit is het formaat van het figuurvlak.

Teken om het middelste vierkantje een groter vierkantje van 4x4cm.
6. Op de hoeken teken je een snijlijn, waar de hoeken van het figuurvlak ingeschoven kan worden. Maak het lijntje nét iets groter dan dat het vlak is, maar laat het niet meer dan twee mm uitsteken!

Op de hoeken teken je schuine snijlijnen.
7. Maak vervolgens een achthoek van het zwarte karton en knip deze uit. Knip daarbij over de getekende middellijnen tot aan de cirkel.

Maak nu een achthoek van het vierkant. De middelste lijn knip je in tot de cirkel.
8. Knip met het nagelschaartje of snijdt met het mesje het binnenste vakje van twee bij twee uit. Snijd de lijntjes in de hoeken.

Knip met een nagelschaartje (of snijdt met een stanleymesje) het middelste vierkantje uit. Ook de snijlijnen in de hoeken open je met het schaartje of mes.
9. Vouw de acht flappen langs de lijn van de cirkel om. Controleer of deze goed past om het objectief. We bevestigen dit later om het objectief met een elastiekje, eerst gaan we verder met de figuurtjes.

Vouw de flappen om.
10. Pak opnieuw het karton en teken een raster met vakken van exact vier bij vier centimeter uit.

Raster met vakjes van 4x4centimeter.
11. Knip een of meerdere kartonnen vakjes uit.

Knip de vierkantjes uit.
12. Teken in het midden van het vakje een figuurtje naar keuze. Dit kan zijn een hartje, ster, kerstboom, noem maar op. Zijn je tekenkunsten of creativiteit niet zo best? Download dan de freebie template. Print de PDF uit op A4, knip een vakje uit, leg deze op het zwarte karton. Teken op het witte papier nu met een pen of potlood hard over de lijnen van het figuurtje, zodat deze in het karton zichtbaar worden.

Teken het figuurtje eerst met potlood.
13. Knip of snijd het figuurtje netjes uit. Hoe netter je deze uitknipt (zonder rafelige randjes), des te mooier de bokehfiguurtjes worden!

De figuurtjes uitgeknipt.
14. Plaats het figuurtje in de houder door de hoeken van het vakje in de vier sneetjes te schuiven. Het bokeheffect werkt het best als het figuurtje zo dicht mogelijk bij de lens zit. Ik plaats het figuurtje daarom niet op de houder maar aan de binnenkant ervan.

Het vakje met het figuurtje zit aan de binnenkant van de houder.
15. Met een elastiekje (eventueel dubbel omgeslagen) bevestig je de bokeh kit op het objectief. Pas op dat het elastiek niet weg schiet bij het bevestigen en losmaken van de bokeh kit op het objectief.

Zij- en bovenaanzicht van de bokeh kit op een 50mm objectief.
Bokeh kit made easy: Download het eBook Bokeh Figuren fotograferen met gratis templates!
Zijn jouw tekenkunsten niet zo best? Of heb je geen zin in gedoe met het opmeten? Download dan de Bokehfigurenkit in Laura’s Library met vier houders templates en maar liefst 32 figuurtjes!
Fotograferen met de Bokeh Kit.
Ok, de houder en de figuurtjes zijn klaar. Tijd om te gaan fotograferen!
Allereerst zet je de camera op manuele focus. Deze knop zit meestal aan de voorkant op de body van je camera (dus niet het wieltje bovenop) of op de lens zelf. Richt je camera op de lichtpuntjes die je wilt fotograferen en draai vervolgens aan de focus ring, zodat de lichtpuntjes zo onscherp mogelijk worden. Kies bij je instellingen voor een zo groot mogelijk diafragma. En klikken maar!
Waar moet je rekening mee houden?
Het bovenstaande klinkt misschien wat makkelijker dan het daadwerkelijk is. Je moet wel met een paar dingen rekening houden voor een geslaagd resultaat. Het belangrijkste is toch wel: fotografeer iets met duidelijke lichtpuntjes. Als het licht een groot vlak is (zoals een raam), dan verandert dit niet in een vorm of figuurtjes. De lampjes in je kerstboom zijn ideaal. Verlichting van buiten of koplampen van auto’s zijn ook een goede optie, mits ze niet te dichtbij zijn (en dus te grote lichtvlakken vormen).
Verschillende objectieven geven ook nog eens verschillende resultaten. Ik raad een (lichtsterk) objectief aan van tenminste 50mm, maar liever nog meer. Hoe langer de brandpuntsafstand, hoe kleiner de kans op een zwarte rand (vignettering) in de foto. Dit hoeft natuurlijk niet erg te zijn; je snijdt de rand er bijvoorbeeld in Lightroom gemakkelijk af. Maar toch is het iets om rekening mee te houden. Bovendien krijg je door meer in te zoomer sneller een wazige achtergrond en bokehbollen.
Krijg je geen figuurtjesbokeh, zelfs niet bij verschillende lange brandpuntsafstanden? Maak het figuurtje dan kleiner en probeer het nog een keer!
Zoals ik hierboven ook al schreef werkt de bokeh kit het best als het figuurtje zo dicht mogelijk op de lens zit. Ik plaats het figuurtje daarom aan de binnenkant van de houder (en niet aan de buitenkant). Ook kun je tijdens het fotografen met twee vingers de houder nog meer tegen het glas aan duwen.
Instellingen voor figuurtjes bokeh
Voor de instellingen werkt het ’t makkelijkst als je fotografeert in de diafragmavoorkeursstand of de manuele stand. Kies een zo groot mogelijk diafragma voor een kleine scherptediepte (en dus eerder bokeh bollen) en zoom zo nodig in. Zorg dat je flitser uit staat en vermijd zeker de automatische stand.
Houd uiteraard ook de sluitertijd in de gaten. Omdat je waarschijnlijk in een redelijk donkere situatie fotografeert én je veel licht blokkeert met de figuurtjehouder, krijg je snel een sluitertijd die te lang is om uit de hand een scherpe foto te maken. Verhoog dan de ISO-waarde naar een hogere waarde of pak er een statief bij.
Kom je er niet uit? Leer dan meer over de instellingen van je camera in de online fotografie cursus.
Extra uitdaging: scherp & figuurtjes bokeh!
Heb je de smaak te pakken? Maak het jezelf dan moeilijker door één deel van de foto scherp te hebben en de lichten op de achtergrond in een figuurtje bokeh. Probeer eerst of de camera op het onderwerp wilt scherpstellen met de auto-focus. Als dit niet lukt, pak dan een statief. Haal de bokeh-kit er even af, focus met de auto-focus en zet deze vervolgens om naar manuele focus. De scherpstelafstand blijft zo gelijk. Zet hierna de bokeh-kit er voorzichtig weer op.
Hieronder een voorbeeld van een bloem met vlinderbokeh. De situatie was al volgt:

Situatie: twee snoeren kerstverlichting over de bank. De bloem stond ongeveer 5 meter voor de bank.
Ik gebruikte mijn roze bank op mijn (voormalige) kantoor (van de IKEA, want mocht je dat nog niet weten: I loveeee IKEA). Hier hing ik twee snoeren kerstverlichting oveheen (eentje met witte lampjes en eentje met rode lampjes) en een paar meter daarvoor stond de bloem.
De camera met 105mm objectief stond op statief en was manueel scherpgesteld op de bloem. Eerst fotografeer ik de bloem met diafragma f/2.8, zonder bokeh kit of houder. Op de achtergrond verschijnen duidelijke, grote bokeh cirkels. Dit is een goed teken!

De bloem gefotografeerd zonder bokeh kit. De grote bokeh bollen zijn een teken dat de juiste balans in afstand en scherptediepte is bereikt om aan de slag te gaan met de bokeh kit.
In deze situatie is het belangrijk dat je de afstand tussen het onderwerp en de achtergrond, en het onderwerp en de camera, zo kiest dat het in balans is. Is het onderwerp te dicht bij de lichtjes op de achtergrond, dan worden deze hele kleine lichtpuntjes; zo klein dat de figuurtjes amper te onderscheiden zijn. Ben jij te ver weg, dan kan hetzelfde gebeuren. Oftewel: experimenteer. Grote bokeh bollen laten zien dat je op de juiste weg bent.
Vervolgens bevestigde ik de houder op het objectief met daarin het vlinderfiguurtje. En jawel… ik heb vlinderbokeh op de achtergrond! De bokeh is wel iets kleiner geworden, maar dit is ook goed te verklaren: hoe groter het diafragma, hoe groter de bokeh. Het vlinderfiguurtje is een vorm die qua oppervlakte kleiner is dan een open diafragma, en dus wordt het bokeh figuurtje ook kleiner.

De bloem gefotografeerd met de bokehkit en een vlinderfiguurtje. De bokeh is kleiner geworden omdat het vlinderfiguurtje kleiner is dan een volledig open diafragma.
Extra BONUS tip voor bokeh figuurtjes
Wil je de bokeh nog bijzonderder maken? Gebruik dan half gevulde figuren. Hoe? Dat verklap ik in het eBook! ;)
Disclaimer: Hoewel het me onwaarschijnlijk lijkt dat je jezelf bezeert of je apparatuur beschadigt met deze set, is Vink Academy desondanks toch op geen enkele wijze aansprakelijk voor letsel of schade als gevolg van deze tutorial ;)
Dag Laura. Gezien de aankomende Kerst dacht ik eens met de bokeh aan de gang te gaan. Het knutselen lukt. Zo ook een foto maken met kerstbomen op de achtergrond. Tis even spelen met de afstanden.
Probleem is echter dat ik niet een beeldvullende foto krijg. De sjabloon zit goed op zijn plek, op 55mm gefotografeerd, cropsensor. In jou voorbeelden lijkt het wel beeldvullend. Klopt dat of is het gesneden naar 3:2?
Kan dit ook met je smartphone?
Nee, helaas niet.
Hoi Laura,
Wat een goede uitleg! Het werkt echt super goed. Jammer dan ik hier geen foto mee kan sturen van het resultaat. Hartstikke bedankt!
Groetjes Evelyn
Hoi Laura, bedankt voor dit leuke ideetje. Ben er intussen al een hele tijd mee bezig, maar tot nu toe krijg ik alleen maar de vorm (van mijn hartje) als een soort zwart kader om mijn kerstboom heen. Dít is natuurlijk niet de bedoeling, maar ik heb al zoveel op- en instellingen geprobeerd dat ik het nu even niet meer weet.
Ik gebruik een 18-135 lens. Wat doe ik verkeerd?
Kies een zo groot mogelijk diafragma en zoom zo veel mogelijk in. Kies eventueel een lens waarbij je meer kunt inzoomen. Hopelijk gaat het dan beter!
Ha Laura,
Ik las vorige week je artikel over het maken van een bokeh kit. Momenteel heb ik vanuit een cursus die ik volg de opdracht: creatieve bokeh. Dus je artikel kwam heel mooi van pas. Alleen heb ik voor de bokeh kit een veel makkelijker en simpelere methode: een step-up/down ring. Die had ik nog ivm mijn ND filters. Ideaal! Je maakt met wat dikker zwart karton een bokeh sjabloon, plakt die op een ander stuk zwart karton, knip het rond uit in de maat van je lens, zet hem op je lens en schroeft je step-up/down ring er op… Geen moeilijk/gevaarlijk gedoe met mesjes, uitsnijden, elastiekjes enz. En je kan zo een aantal setjes sjablonen maken die je netjes in het doosje bij je step-up/down ring kan bewaren.
Misschien een tip voor iemand die het niet zo ziet zitten een kit/lens huls van karton te maken.
Groetjes,
Hans
Dat kan natuurlijk ook Hans! Maar goed.. niet iedereen heeft zo’n stepdownring natuurlijk, ikzelf heb zoiets niet. Al denk ik niet dat ik een gevaarlijke tutorial geschreven heb hoor, haha! :)
Hoi Laura,
Wij zijn bezig met ons profielwerkstuk over fotografie, met name over belichting. We vonden jouw tutorial erg leuk en zijn dit ook aan het proberen. We zien het bokeh-effect wel door de zoeker, maar op het moment dat we een foto maken stelt de camera vanzelf de lichtpuntjes weer scherp en is het bokeh-effect dus niet de zien op de foto. Onze lens is 18-270mm. Onze camera maakt geen foto als het beeld niet scherp is gesteld op een bepaald onderwerp. We hebben wel goed ingezoomd en we gebruiken niet de automatische stand. Ook zijn we op verschillende afstanden vanaf de lichtpuntjes gaan staan. Hoe kunnen we toch het bokeh-effect op de foto krijgen?
Het klinkt alsof je de camera niet op de manuele focus hebt gezet (en dat ie daarom teruggaat naar autofocus). Succes met jullie profielwerkstuk!
Ik ga het ook proberen, ik heb nu al zin. Begrijp ik goed dat je beter een zoomlens kunt gebruiken en niet mijn vaste 50mm objectief?
En hoe ga je om met bewegende onderwerpen zoals dieren en kinderen? Ik vind dat bokeh effect geweldig, maar of dat lukt met beweging wordt vast een uitdaging.
super bedankt!
een voormiddag zitten knutselen en proberen en ik heb het onder de knie!
heel leuk want ik wil het gaan gebruiken om kerstkaarten te maken met m’n kleinkind voor “bokeh” lichtjes in de vorm van kerstboompjes.
Voor diegene die er nog moeten aan beginnen: niet opgeven! na wat zoeken en testen zijn ze der ineens…de mooie Bokeh bollen
Veel plezier ermee
Leuke en duidelijke uitleg. Dank
Ik heb het e book gedownload. Bedankt. Leuk om eens mee aan de slag te gaan. Nu heb ik alleen een systeemcamera met APS-C sensor dus kleinere lenzen. Moet nu ook de opening kleiner worden? 4×4 past nauwelijks in mijn lensdiameter.
De vakjes zou ik wel gewoon 4x4cm houden. Maar het figuurtje in de vakjes kun je natuurlijk zo klein maken als je wilt. Gewoon even proberen/experimenteren zou ik zeggen :)
Hallo Laura
Ik heb mijn camera op de manueel focus gezet. Verder op de m-stand. lens 18-55
f3.5 en 1/13. Wat ik krijg is zwart met een licht van het figuur in het midden. Wat doe ik fout??
Alvast bedankt
Waarschijnlijk is de brandpuntsafstand te kort. Heb je nog een langere lens? Probeer die dan eens.
Wat leuk!!! fijn dat het bokeh kit ook zo duidelijk is uitgewerkt. Alleen ben ik heel de dag al bezig, en lukt het niet :(
Ik heb alleen nog maar een 18-55 lens (diafragma 5.3) kan het hier wel mee vraag ik me nu af??
Ja hoor, ook daar kan het mee. Zorg dat je de bokeh-bollen zo groot mogelijk in beeld krijgt, voordat je de kit erop zet. Dit doe je door maximaal in te zoomen en/of meer afstand te nemen. Succes!
Bedankt voor je snelle reactie, vandaag weer aan de slag gegaan. Wil nog niet lukken, blijf maar proberen want het is zoooo leuk!
Hoi Laura! Bedankt voor deze tutorial. Ontzettend leuk. Mij wil het helaas ook niet lukken met deze lens. De zwarte rand is bij mij geen probleem maar bij de bokeh bollen zie ik ipv een hartjesfiguur een hapje uit de lichtbolletjes. Het wordt een soort pacman figuur. Het vormpje wat ik voor mijn lens doe is al vrij klein. Weet je hoe ik dit kan oplossen?
Ik heb het gisteren gedaan, maar dan met een zwart rondje met daaruit een figuurtje geknipt onder het filter. Veel dichter op de lens kan het niet komen en het is makkelijk om zo te wisselen van figuren.
Dat kan natuurlijk ook. Let in zo’n geval goed op dat je geen licht via de randjes van het filter krijgt (bijvoorbeeld als je deze iets te klein hebt geknipt)
ik vind het echt zo leuk om met bokeh te fotograferen alleen bij zie als ik een vormpje gebruik de zwarte randen. ik heb een 18-105 mm lens en ik heb zo veel ingezoomd tot hoe ver die kan en het karton ook zo dicht mogelijk tegen de lens alleen bij mij blijf je nogsteed de zwarte randen zien heb je nog tips hier voor??
gr
Zoë
Probeer het figuurtje dan iets groter te maken Zoë.
Wat een leuke techniek.
ik ga het ook eens aan mijn man laten zien.
Kan hij ook zoiets gaan uitproberen met zijn nieuwe camera. :)
Groetjes, Joke sk
Laura, je spreekt over die ponsjes uit de Hema. Ik heb er hier andere liggen, maar bij deze kan je maar uitponsen tot +- 2 cm van de rand. Maw je geraakt niet tot in het midden van het kaartje van 4 op 4 cm… Zijn er mensen die ponsjes kennen die je in het midden van een blad dan doorduwen?
Goed punt Tim, daar had ik nog niet aan gedacht. Ik zou dan het ponsje gebruiken, dat rondom uitknippen en vervolgens weer plakken op het kaartje van 4x4cm. Iets omslachtiger, maar dat kun je deze toch gebruiken!
Ik wil graag je nieuwsbrief ontvangen. Het ziet er erg leuk uit.
Leuke website met heldere uitleg en tips
Hoi Laura Ik heb alleen nog een vraagje voor je wat zijn de kosten van het DIY Bokeh kit
Helemaal niets Christine! Je maakt de houder zelf. Als je je aanmeldt voor de nieuwsbrief (zie in het artikel) dan krijg je de templates er gratis bij.
Ik gebruik een 18-105 mm op uiterste tele stand, dat zou toch goed moeten zijn? En dank voor je snelle reactie trouwens ;-)
Ja, op de uiterste stand zou het beter moeten werken. Zorg er ook voor dat het karton heel dicht tegen de lens aan zit, anders krijg je ook sneller zwarte randen.
Hoi Laura,
Ik ben enthousiast begonnen met al die leuke bokeh effecten maar dit lukt maar ten dele. Het is namelijk zo dat de vormen wel lukken, maar de foto slechts te zien is door het kleine uitgeknipte gaatje. Heb dus een zwarte foto met in het midden een klein gaatje waardoor het effect te zien is..kan dit anders? Zo ja.. hoe?
BVD
Hoi Attila,
Ik denk dat de lens die je gebruikt te weinig zoom heeft, waardoor je de donkere rand krijgt. Heb je nog een lens waarmee je meer kan inzoomen? Bijvoorbeeld van 70mm? Ik denk dat dit dan een beter effect geeft. Anders kun je ook proberen het figuurtje groter te maken. Succes!
In het begin lukte het totaal niet omdat ik te dichtbij de lichtbron stond, maar nu is het behoorlijk gelukt. Super fijn dat je dit met ons deelt!
Heel mooi programma voor beginners
Bedankt voor jullie hulp
Gr Jack
Weer een leuk en interessant artikel Laura, bedankt. Héél toepasbaar en mooi om op deze donkere dagen mee te knutselen. Ook een goede tip van Sjef: Het figuurtje tussen lens en filter plaatsen. Werkt perfect.
hey Laura, mooi en duidelijk tutorial. Ben er al mee aan de slag gegaan. Heb wel nog een vraag waarom m’n bokeh-effecten snel vervormen. In de bokeh, niet de papieren vormpjes. Heeft dat met hoek tov lichtjes te maken ? Nogmaals dankjewel voor je heldere blogs / nieuwsbrieven. Groeten, Wim.
Het is lastig te zeggen Wim. Het kan ook de vervorming van het objectief zelf zijn. Zorg in ieder geval dat de opening dicht tegen het objectief aan zit.
Het resultaat in je tutorial boeit me. Dus met de kerstdagen ga ik knutselen met je bokeh-kit. Ik ben erg benieuwd hoe e.e.a. mij vergaat. Dank voor alweer een boeiend verhaal. Erg leerzaam.
Dag Laura,
erg gaaf dit! Mag ik er een bestellen bij je?
Dank!
groet,
Gert Klay
Focel
Hoi Gert, het is niet te bestellen. Het is gewoon hartstikke gratis voor nieuwsbrief lezers ;)
Prima idee, doet me denken aan de Lensbaby waar ik deze figuren in ronde vorm heb, kan dit nu ook met een normale lens proberen. Prettige kerstdagen en een voorspoedig 2013
een heel dikke merci, een goed eindejaar gewenst .
Dat is nog eens een leuk creatief en origineel kerstkadootje, daar moet je gewoon mee gaan spelen! Ik ben heel benieuwd. Bedankt kerstvrouw.
Wat leuk Laura, ga ik zeker mee aan de slag. Goede uitleg en de pdf heb ik al opgeslagen. Ik neem aan dat de zonnekap er af moet. En wat te doen met het filter? Fijne feestdagen en bedankt weer! Groet Dolinda
Hoi Laura, ik wilde hier al een keer mee gaan experimenteren, dus super dat je dit wilt delen.
Jolanda
Héél leuk artikel plus les-werk Laura!
In het ana-tijdperk ook mee zitten stoeien…
Ga het even doorspitten en er mee aan de gang!
Dank en mooie Kerst-fotodagen Tom.
Zo komen we de kerstvakantie wel door.
Tof, dank je.
Complimenten van hier tot Tokio!! Erg leuk!!! Mooie feestdagen ook gewenst.
Wow, dat zijn wel hele grote complimenten dan ;) Dankjewel Hans, en jij ook fijne feestdagen!