Compositietip: de kunst van het weglaten (Zo doe je dat!)

Een foto waarop veel te zien is, of waar veel tegelijkertijd gebeurt, komt snel rommelig over. Dit kan de foto minder mooi maken. Soms is bij zo’n druk beeld ook onduidelijk waar de foto om draait; de kijker weet niet wat je precies wilt laten zien. Een dergelijk beeld wil je dan meer focus geven en ‘rustiger maken’. Een manier om dat te bereiken is door dat wat niet belangrijk (genoeg) is, niet te laten zien in de foto. Dit wordt ook wel “de kunst van het weglaten” genoemd. Dit artikel gaat over de verschillende strategieën hoe je de kunst van het weglaten kunt toepassen.

Onderwerp isoleren

Kom dichterbij

Het is een beroemde quote van fotograaf Robert Capa: “If your pictures aren’t good enough, you aren’t close enough.” Nu wil ik niet beweren dat dit áltijd zo is, maar vaak genoeg is het wel waar.

Op zich is het niet zo verwonderlijk. Je ziet iets interessants, pakt je camera en maakt de foto. Op dat moment is jouw blik gericht op het object of onderwerp dat je aandacht trok. Alleen hierdoor heb je automatisch ook minder aandacht voor de omgeving, dat wat er nog meer gebeurt. En tja, dan kom je er misschien achteraf pas achter dat het onderwerp toch niet zo goed overkomt op het beeld, zoals je bedoeling was.

Hieronder een voorbeeld. Waar denk je dat deze foto om draait?

Wat zie je allemaal op de foto? Wat denk je dat de fotograaf het liefst wilde laten zien?

Als je wilt laten zien hoe mooi de bloeiende paarse heide afsteekt tegen de oranje pompoenen, dan zie je vast dat de foto hierboven daarin niet is geslaagd. Je ziet wel de bloembak, maar ook personen op de achtergrond, de fietsen, het gebouw. Als je wilt dat de aandacht gaat naar het kleurcontrast tussen de heide en de pompoenen, dan moet je dit isoleren. De omgeving is hier overbodig en kun je prima buiten beeld laten.

Door dichterbij te komen wordt het onderwerp geïsoleerd. Nu gaat de aandacht naar de pompoenen tussen de heideplantjes.

Onthoud dat iets niet altijd helemaal op de foto hoeft te staan.  Stel je eens voor hoe saai de foto’s worden als je iemand altijd van hoofd tot voeten in beeld wilt hebben! Durf delen van het onderwerp af te snijden. Figuurlijk dan he, niet letterlijk. ;)

Moet iemand altijd helemaal op de foto staan?

Dat op deze foto geen handen of voeten zichtbaar zijn, mis je niet toch? Je kunt de kunst van het weglaten ook goed toepassen bij portret- en kinderfotografie.

Inzoomen

Behalve dichterbij komen, kun je een onderwerp ook isoleren door meer in te zoomen. Dit is uiteraard vooral handig als je niet dichterbij kunt komen als iets simpelweg te ver weg is. Bij onderstaande foto valt het licht heel erg mooi op de kerktoren. Maar komt dat zo ook voldoende over?

Dat deze foto draait om het licht op de kerktoren komt niet goed naar voren, ook al staat deze volgens de regel van derden netjes op een lijn van éénderde. Je wordt afgeleid door de andere gebouwen en de boot onderin beeld.

De kunst van het weglaten: door inzoomen laat je de (afleidende) omgeving buiten beeld.

En door de camera een kwartslag te draaien vind je de compositie misschien nog wel beter.

Bij smartphone fotografie is inzoomen meestal niet aan te raden, omdat de kwaliteit van het beeld dan flink achteruit gaat. De foto wordt snel blokkerig en ziet er minder scherp uit. Je kunt wel inzoomen als jouw smartphone meerdere lenzen achterop heeft.  De ene lens is meer ingezoomd dan de andere. Maar toch blijft het belangrijk om alert te blijven op het totaalplaatje. Wat wil je laten zien met de foto? Wat kun je buiten beeld laten, omdat het niets toevoegt? Blijf niet staan waar je staat simpelweg omdat je daar stond toen je iets interessants zag. ;)

Overigens kun je in veel situaties waarschijnlijk dichterbij komen. En als je foto’s maakt met je spiegelreflexcamera, systeemcamera of compactcamera dan kun je alleen niet zoomen als je een primelens (vaste brandpuntsafstand) gebruikt.

Of je dan kiest voor inzoomen óf voor dichterbij komen, verschilt per onderwerp en per situatie. Fotografeer je iets dichtbij met een groothoeklens, dan ziet dat er heel anders uit dan als je hetzelfde onderwerp van een afstandje met een zoomlens had gefotografeerd. Experimenteer en kijk wat dan het beste past voor het beeld dat je wilt maken.

Een andere achtergrond

Fotograferen met weinig scherptediepte voor een wazige achtergrond

Wanneer je inzoomt of dichterbij komt, breng je vaak minder in beeld. Soms minder van het onderwerp, soms minder van de omgeving. Of een combinatie van allebei. Maar er zijn meer manieren om een foto rustiger te maken. Je kunt vaak ook invloed uitoefenen op de achtergrond.

De eerste optie is door te fotograferen met weinig scherptediepte, waardoor de achtergrond wazig wordt. Je behoudt zo nog wel wat kleuren, context of vormen, maar doordat je de details op de achtergrond weglaat, ziet de foto er rustiger uit.

Op de achtergrond staan bladeren en takken. Door de wazige achtergrond leidt dit niet meer af.

De kunst van het weglaten: een onscherpe achtergrond maakt de foto rustiger

Een ander standpunt voor een rustigere achtergrond

Een andere manier om voor een rustigere achtergrond te zorgen, is door van standpunt te veranderen. Kijk eens wat er gebeurt als je een paar stappen opzij doet. Of wat doet het met het beeld als je vanuit een laag standpunt fotografeert (kikkerperspectief)? Door een andere hoek of een ander standpunt kun je kiezen voor een achtergrond die minder storende elementen bevat en rustiger is. Bij de kunst van het weglaten draait het dus niet altijd om het onderwerp groter in beeld te brengen. Je kunt het onderwerp even groot of klein in beeld houden, maar zorgen voor meer ‘lege ruimte’ (negatieve ruimte) om het onderwerp heen.

Hieronder een voorbeeld van een kunstwerk (Slight Uncertainity door Michal Trpa) dat hangt in Praag. Bij de eerste foto valt de meneer aan de paraplu bijna weg tegen het gebouw erachter. Door vanaf een ander punt te fotograferen, kon ik dit oranje gebouw grotendeels weglaten en zorgen voor meer lege ruimte achter hem.

Het oranje van het gebouw van de achtergrond overheerst in de foto. Het grijze ‘hangende’ standbeeld valt amper op.

Door het standpunt te veranderen kon ik veel van het oranje gebouw buiten beeld laten. Een nog lager standpunt of iets meer afstand was hier waarschijnlijk zelfs beter geweest, zodat z’n onderlichaam nog meer ‘los’ kwam van de achtergrond.

Zelf de achtergrond bepalen

Als je een boom wilt fotograferen, dan heb je beperkte mogelijkheden om een foto rustiger te maken. Je kunt inzoomen, je kunt dichterbij komen, je kunt je standpunt veranderen. Maar de boom verplaatsen, dat kan niet.

Gelukkig ben je niet altijd beperkt. Soms kun je iets wat op de achtergrond staat gewoon even verplaatsen, zodat het niet meer in beeld staat.

Oei, de plantenstandaard op de achtergrond stoort toch wel behoorlijk in deze foto.

Even wat verplaatsen en tadaa… dat is veel beter!

Bij portretfotografie kun je bovendien iemand vragen om net eventjes iets opzij te stappen of ergens anders te gaan staan, zodat de achtergrond rustiger is. En in een studio kun je een ander achtergronddoek ophangen.

Fotografeer je (kleine) voorwerpen, dan heb je vaak ook de controle over waar iets staat. Een boeket kun je fotograferen in de emmer op de grond bij de bloemenwinkel. Of je zet de bloemen in een vaas op tafel en fotografeert ze met een witte muur erachter. Door zelf de achtergrond te kiezen, bepaal je hoeveel informatie je toevoegt of juist weglaat!

Gebruik van licht en donker

Een laatste strategie waarmee je iets minder laat opvallen, is door gebruik te maken van licht en donker. Denk maar eens aan iemand die in een spotlight op het podium in het theater staat. De bundel van licht zorgt ervoor dat de artiest goed zichtbaar is voor het publiek. Maar als de andere lampen uitblijven, zijn eventuele muziekinstrumenten of attributen op het podium niet zichtbaar, want daar is het donker.

Met fotograferen kun je hetzelfde effect bereiken. Als er maar genoeg licht op het onderwerp zelf valt en niet op de omgeving, dan wordt het om het onderwerp heen donker. Je verbergt zo details, die de aandacht van het onderwerp kunnen trekken.

Het raamlicht was precies de goede spotlight. De kat op de foto was goed belicht, maar de details van de vloer zijn niet langer zichtbaar.

Het spelen met licht en donker werkt trouwens ook andersom. Als de achtergrond maar licht genoeg is (bijvoorbeeld de lucht met een ondergaande zon) en er valt weinig licht op het onderwerp zelf, dan krijg je een silhouetfoto. Hierbij zie je enkel de contouren van de persoon of het object afsteken tegen de lichtere achtergrond. Het voelt wellicht tegenstrijdig, maar ook zo kun je door het weglaten van de details (van het onderwerp!), de foto versterken.

Lees ook het artikel met tips voor het fotograferen van een silhouet

De kunst van het weglaten: hoeveel laat je weg?

Grofweg zijn er dus drie manieren om delen uit de foto weg te laten en zo het beeld rustiger te maken;

1. Onderwerp isoleren door dichterbij komen/ inzoomen
2. Achtergrond veranderen
3. Gebruik van licht/donker

Bovenstaande strategieën pas je toe tijdens het fotograferen. Naderhand, als de foto dus al gemaakt is, heb je ook wat opties. Zo kun je een foto een beetje bijsnijden (croppen) om storende elementen alsnog buiten beeld te houden. Je kunt kleuren uit de foto halen wanneer je het beeld omzet naar zwart-wit. Of je verwijdert iets uit de foto met klonen, retoucheren of content aware fill.

Alleen bij de kunst van het weglaten vraag je je misschien wel af: hoeveel laat je precies weg?

Enerzijds wil je dat wat niet belangrijk is buiten beeld houden. Tegelijkertijd wil je ook weer niet zo weinig laten zien dat de foto saai wordt. Of dat onduidelijk is voor de kijker wat hij/zij precies ziet.

Soms is het belangrijk om eveneens wat context mee te krijgen. Of is er een tweede object dat je eveneens in beeld wilt brengen, maar dat niet teveel aandacht mag wegtrekken van het hoofdonderwerp.

Hoeveel je van het belangrijkste onderwerp laat zien en hoeveel van de omgeving, verschilt dus sterk per situatie. Helaas, daar is geen vaste regel voor. Niet voor niets noemen we het ook KUNST van het weglaten. Het klinkt gemakkelijker dan het is. ;)

Hulpvragen bij de kunst van het weglaten

Als je twijfelt of je teveel (of te weinig) in beeld hebt, dan kun je jezelf de volgende vragen stellen:

• Wat trok mijn aandacht waardoor ik de camera pakte?
• Wat vind ik dat het belangrijkste onderdeel van de foto moet worden?
• Zijn er elementen die mijn aandacht (onbewust) trekken in de foto?
• Wat kan ik weglaten, zonder de essentie te verliezen?

Less is more, maar je wilt niet zo weinig dat er bijna niets te zien valt. Experimenteer daarom met de kunst van het weglaten. Maak meerdere foto’s, waarbij je telkens meer of minder in beeld brengt. Gebruik hiervoor één strategie of combineer de strategieën uit het artikel. Vergelijk de foto’s daarna met elkaar. Wanneer heb je het gevoel dat het ‘klopt’? Van dat gevoel kun je het beste uitgaan!

P.s. Mist is trouwens ook een ideale omstandigheid om de kunst van het weglaten te oefenen. Want door de mist zijn bepaalde delen van de omgeving ineens niet meer zichtbaar. Je leest hierover meer in het artikel over het fotograferen in de mist.