Auteursrecht, copyright, creative commons & copycats: dit moet je als fotograaf écht weten

Auteursrecht, copyright, creative commons. Het is belangrijk dat je als fotograaf -of je nu beginnend bent of professional- goed op de hoogte bent van deze zaken. Weet wat je rechten zijn, zodat een ander daar geen misbruik van kan maken! Het gebeurt namelijk regelmatig dat foto’s gekopieerd of gebruikt worden door zogenaamde copycats. Zij kunnen jouw auteursrechtschenden, met alle gevolgen van dien.

Oke, ik vertel het er gelijk maar bij. Dit is niet een artikel wat je even 1-2-3 leest. Ga er rustig voor zitten, want het is belangrijke informatie. Lees het artikel door van begin tot eind, of gebruik deze inhoudsgave hieronder om meer te lezen over een specifiek onderwerp.

Auteursrecht

• Wat is auteursrecht en hoe krijg je auteursrecht?
• Voorwaarden voor het verkrijgen van auteursrecht
• Werknemer vs werkgever, opdrachtgever vs opdrachtnemer
• Wat doet het auteursrecht?
• Overdragen van het auteursrecht
• Vervallen van het auteursrecht

Copyright

• Wat is het verschil tussen copyright en auteursrecht?

Creative Commons

• Wat is Creative Commons?
• Bouwstenen van Creative Commons
• Licenties van Creative Commons
• ZZ0: Publiek domein

Mag ik dat beeld gebruiken?

• Infographic
• Foto’s op social media

Copycats

• Wat is een copycat?
• Soorten copycats
• Copycats komen vaker voor dan je denkt
• Zelf wel fair bezig?
• Hoe voorkom je copycats?
• Hoe spoor je copycats op?
• Wat doe je tegen copycats?

Auteursrecht

Wat is auteursrecht en hoe krijg je auteursrecht?

Het auteursrecht is een recht dat je krijgt wanneer je iets creëert. Je hoeft hiervoor niets te doen; je verkrijgt auteursrecht automatisch. Hoewel je bij het woord ‘auteur’ misschien denkt aan alleen teksten, hoort het auteursrecht ook bij foto’s, schilderijen, beeldhouwwerken, grafisch ontwerp, illustraties, muziekstukken, songteksten of andere ‘kunsten’, zoals een unieke architectuur.

Het auteursrecht beschermt het werk dat is gemaakt. De rechthebbende mag dan ook beslissen wat er wel of niet met het werk gebeurt. Iemand anders mag het werk niet zomaar namaken, kopiëren of verveelvoudigen.

Voorwaarden voor het krijgen van auteursrecht

Voorwaarde voor het verkrijgen van het auteursrecht is dat het werk creatief/origineel genoeg is, en dat je de intellectuele ‘schepper’ bent van het werk. Hoe zit dat?

Auteursrecht: Zorg dat het werk onderscheidend, creatief of origineel is

Dat een werk creatief moet zijn om aanspraak te maken op het auteursrecht, is natuurlijk een vage omschrijving die ruimte voor interpretatie overlaat. Maar vaak is het wel duidelijk wat hiermee wordt bedoeld.

Het is bijvoorbeeld lastig om auteursrecht te krijgen op een tekst als “Fotografie is schrijven met licht”. Het is immers de oorsprong van het woord fotografie. Het is beschrijvend en daarmee niet creatief of origineel. Hetzelfde geldt voor de tekst “Fotografie is mijn passie”. Fotografie is misschien mijn passie en misschien ook die van jou. Het feit dat ik deze tekst eerder heb geschreven dan jij betekent niet dat ik het auteursrecht heb en jij deze zin niet mag gebruiken.

Anders wordt het bij de tekst: “Wanneer ik een camera vast heb, is het alsof ik in de luwte van de wind sta. Fotografie zorgt ervoor dat ik dicht bij mijzelf blijf, en ik niet word geleefd door de drukte en het rumoer om mij heen. Zonder fotografie zou ik letterlijk doordraaien.”

De tekst hierboven is misschien wel klinkklare onzin, maar hopelijk is duidelijk dat deze zin wél onderscheidend is. Op deze drie zinnen zou dus auteursrecht van toepassing zijn en mogen niet letterlijk overgenomen worden.

Ook voor foto’s is het belangrijk dat deze creatief, origineel of uniek moeten zijn, wil je het auteursrecht krijgen. Het kan zijn dat dit niet lukt, bijvoorbeeld bij productfoto’s met een witte achtergrond. Wanneer ik een foto maak van een badeendje en deze van opzij fotografeer tegen een witte achtergrond, dan is dat weinig creatief. Heb jij toevallig hetzelfde badeendje en fotografeer je deze ook toevallig met een witte achtergrond, ook van opzij, dan kan ik je niet aanspreken op het ‘namaken’ van de foto. Anders wordt het wanneer ik het badeendje vanuit een unieke hoek fotografeer of dit heb gekopieerd met andere elementen, achtergronden, etc. De foto wordt unieker, creatiever en deze mag nu niet zomaar gekopieerd of nagemaakt worden!

Let op: ik suggereer niet dat élke foto die een witte achtergrond heeft vrij is van auteursrecht, integendeel! Een product kan ook op een andere manier creatief of onderscheidend gefotografeerd worden (bijvoorbeeld door hoe je het neerlegt, hoe je de compositie bedenkt, etc) met een witte achtergrond.

Auteursrecht: Intellectuele schepper vs maker/uitvoerder

Het auteursrecht is voorbehouden aan de ‘bedenker’ of ’intellectuele schepper’ van het werk. Dit hoeft niet dezelfde persoon zijn die de daadwerkelijke ‘maker’ of ‘uitvoerder’ is. Wat ik daarmee bedoel?

Het auteursrecht van een foto die is gemaakt met een analoge camera ligt bij de fotograaf en niet bij het bedrijf dat het negatief heeft ingescand en gedigitaliseerd. Hetzelfde als je een foto bestelt bij een afdrukcentrale; het auteursrecht blijft bij de fotograaf, ook al heeft een ander het uitvoerende werk gedaan en deze afgedrukt.

Het is niet eens een vereiste dat je zelf op het knopje hebt gedrukt om de foto te maken voor het verkrijgen van het auteursrecht. De foto van mijn voeten in een leeg zwembad is overduidelijk ‘van mij’; het was mijn concept, mijn apparatuur, mijn instellingen, mijn compositie en toevallig ook nog eens mijn benen. Dat toevallig een collega op het knopje drukte om de foto te maken, geeft hem geen auteursrecht.

Auteursrecht: werkgever vs werknemer, opdrachtgever vs opdrachtnemer

Een uitzondering is het auteursrecht op een werk dat is gemaakt in opdracht van de werkgever. Het auteursrecht is dan voor de werkgever, niet voor jou als werknemer. Het zou namelijk vervelende en lastige situaties kunnen opleveren als de werknemer wordt ontslagen of overstapt naar een ander baan.

Let op dat dit anders is wanneer je in opdracht werkt. Maak je een foto voor een klant? Dan zijn zij niet de werkgever, maar de opdrachtgever. Het auteursrecht is dan ook in de regel voor jou als opdrachtnemer. (Er zijn hier uiteraard uitzonderingen op te bedenken, maar die laat ik nu buiten beschouwing).

Wat doet het auteursrecht?

Zoals ik al hierboven schreef: het auteursrecht beschermt het werk. Het voorkomt dat anderen het werk mogen namaken, kopiëren of op een andere manier ‘verveelvuldigen’.
Een foto die je heb gemaakt, mag een ander niet zomaar op een andere website plaatsen, want dat is kopiëren. Een ander voorbeeld is dat iemand de foto niet in detail mag schilderen, want ook dat is namaken.

Het is daarbij niet mogelijk om onder het auteursrecht uit te komen door een foto aan te passen. Wanneer iemand jouw foto opnieuw zou bewerken, bijvoorbeeld door deze uit te snijden of zwart-wit te maken, dan is er geen sprake van een “nieuw werk” of “originele creatie”.

Overdragen van het auteursrecht

Het auteursrecht is niet iets wat je zomaar kunt weggeven of verkopen. Als je het auteursrecht wilt overdragen, moet dit via een ondertekende akte. Een officieel gebeuren dus! Het zal je waarschijnlijk niet overkomen, maar mocht je hier ooit om gevraagd worden; zorg dan dat er minstens een zeer ruime vergoeding tegenover staat. Na het overdragen van het auteursrecht mag de ander namelijk alles doen met de foto wat hij of zij wil; jij hebt daar geen enkele zeggenschap meer over. Het auteursrecht is ook zelden noodzakelijk wanneer je een duidelijke licentie afspreekt. In de licentie neem je op wat de ander wel/niet met de foto mag doen.

Vervallen van het auteursrecht

Auteursrecht heeft een soort van houdbaarheidsdatum. Logisch, want hoe kun je de maker na zijn overlijden nog om toestemming vragen? In de praktijk zou dat erg lastig worden. Dat betekent niet dat het auteursrecht vervalt vanaf het moment dat iemand overleden is. Op dat moment kunnen er namelijk nog anderen, zoals familie, een belang hebben bij het behouden van het werk. Maar naar verloop van tijd zijn ook die familieleden overleden. Het auteursrecht vervalt daarom 70 jaar na het overlijden van de maker/schepper. Foto’s gemaakt in bijvoorbeeld de 19e eeuw, zijn niet meer auteursrechtelijk beschermd, en kunnen daarom vrij gebruikt en verspreid worden. Hetzelfde voor (foto’s van) bijvoorbeeld oude schilderijen.

De nachtwacht is in 1642 geschilderd door Rembrandt van Rijn. De beroemde schilder leefde van 1609 tot en met 1669. De nachtwacht heeft daardoor geen auteursrecht meer en ik had geen toestemming nodig van Rembrandt voor onderstaande aanpassing.

Wat is het verschil tussen copyright en auteursrecht?

Copyright ken je waarschijnlijk van het bekende tekentje. Dit is een c met daaromheen een cirkeltje: ©. Strikt genomen is copyright (in juridische zin) niet exact hetzelfde als auteursrecht, maar de termen worden vaak door elkaar gebruikt. Ik vind het niet nodig om de exacte verschillen te bespreken (daarvoor kun je beter naar een jurist). Het belangrijkste om te weten is dat het copyright teken in Nederland en België geen vereiste is voor het laten gelden van het auteursrecht. Vanzelfsprekend is het ©-teken ook geen methode om het auteursrecht te verkrijgen!

Creative Commons

Wat is Creative Commons?

Bij Creative Commons geef je een soort ‘licentie’ af voor een werk waar jij het auteursrecht op hebt. Je geeft toestemming dat een ander, onder bepaalde voorwaarden, jouw foto of andere creatieve werken mag gebruiken zonder dat daarvoor direct nadrukkelijk toestemming voor gevraagd moet worden.
Het is een goede en duidelijke methode die internationaal wordt gebruikt. Het biedt fotografen (en anderen creatievelingen) de mogelijkheid om een ander snel en simpel duidelijk te maken wat er wel en niet mag gebeuren met het werk. Voor zowel de auteursrechthebbende, als de persoon die het werk wil gebruiken, kan dit veel tijd schelen.

Bouwstenen van de Creative Commons

Het creative commons is opgebouwd uit vier ‘bouwstenen’. Per bouwsteen geef je aan hoe en onder welke voorwaarden een ander jouw foto (of andere creatieve werk) mag gebruiken kopiëren, vermenigvuldigen, etc.

• Naamsvermelding (BY=”Door”): hiermee geef je aan dat de ander jouw foto mag gebruiken, zolang jouw naam daar bij staat. Overigens heb je dit recht eigenlijk al automatisch omdat je het auteursrecht hebt.
• Niet Commercieel (NC=Non Commercial): hiermee kun je aangeven dat een foto gebruikt mag worden zolang dit gebruik niet commercieel is. Anders gezegd; als een ander direct of indirect iets zou kunnen verdienen aan het gebruik van jouw foto, mag deze niet gebruikt worden. Iemand zou een foto dus mogen gebruiken op zijn of haar persoonlijke blog. Maar zodra de blogger geld verdient met de blog, bijvoorbeeld door advertenties, dan valt dit weer onder commercieel en mag de foto niet langer gebruikt worden.
• Geen afgeleide werken (ND=No Derivatives): hiermee geef je aan dat een foto gebruikt mag worden, maar enkel in de versie zoals jij deze als fotograaf hebt afgeleverd. De foto mag niet bijgesneden worden, bewerkt worden of iets anders mee gedaan worden. Hiermee voorkom je dat een door jou gemaakte foto wordt genoemd met naamsvermelding, terwijl een ander de foto (in jouw ogen) dusdanig heeft ‘verminkt’ dat je hier liever niet mee geassocieerd wilt worden.
• Gelijk delen: (SA=Same): hiermee geef je aan dat er afgeleide werken gemaakt mogen worden, zolang de gebruiker dit eindresultaat onder dezelfde licentie publiceert. Iemand die van jouw foto’s een collage heeft gemaakt, moet de collage zelf dus ook de “gelijk delen licentie” geven en toestaan dat een ander deze bijvoorbeeld weer bewerkt.

Licenties Creative Commons

Op basis van deze bouwstenen zijn er totaal 6 Creative Commons licenties mogelijk. Elke licentie heeft zijn eigen afkorting en iconen, namelijk:

• Naamsvermelding (CC-BY)
• Naamsvermelding – Gelijk delen (CC BY-SA)
• Naamsvermelding – Niet commercieel (CC BY-NC)
• Naamsvermelding – Niet commercieel – Gelijk delen (CC BY-NC-SA)
• Naamsvermelding – Geen afgeleide werken (CC BY-ND)
• Naamsvermelding – Niet commercieel – Geen afgeleide werken (CC BY-NC-ND)

De bovenste licentie geeft een ander de meeste mogelijkheden voor het gebruiken van je foto, de onderste licentie heeft de meeste restricties.

Misschien verbaas je je over het feit dat er ‘maar’ 6 licenties met deze bouwstenen zijn. Dat komt omdat Gelijk delen en “Geen afgeleide werken” elkaar “tegenspreken”.

Het is een persoonlijke keuze om wel of niet met de CC licenties te werken. Wanneer je gebruik toestaat, dan is het wel de beste keuze om deze licenties te benoemen. Dit kan bijvoorbeeld bij een foto op Flickr  aangegeven worden.

ZZ0: Publieke domein

Het kan zijn dat je soms een Creative Commons Zero licentie tegen komt (CC0), bijvoorbeeld op de site van het Rijksmuseum of de Rijksoverheid. Hiermee wordt aangegeven dat de tekst of afbeelding niet (meer) auteursrechtelijk beschermd is en behoort tot het publieke domein. Het Rijksmuseum biedt je zelfs aan om in de zogenaamde Rijkstudio aan de slag te gaan met de meesterwerken om hier nieuwe kunst van te maken!

Mag ik die foto gebruiken?

Infographic

We weten nu dat een foto auteursrecht heeft, dat je een beeld met auteursrecht niet zomaar mag gebruiken, dat het auteursrecht 70 jaar na het overlijden van de maker vervalt en dat er licenties zijn waarmee de maker toestemming kan geven voor het gebruik door een ander. Toch is het voor veel mensen nog lastig om te bepalen of je een bepaald beeld zomaar mag gebruiken of niet. Op de site van Charlotte Meindersma vond ik deze geweldige infographic over beeldgebruik (die ik iets heb aangepast in kleur, passend bij deze site), en die ik daarom graag deel bij dit verhaal.

Mocht ik dit beeld zomaar gebruiken? Laten we de infographic eens volgen. Wie heeft het gemaakt? Ik heb het beeld ‘gemaakt’, maar omdat het aangepast (nagemaakt) was van Charlotte had ik van de maker toestemming nodig. Deze heb ik dan ook gevraagd aan Charlotte én gekregen. Charlotte is nog steeds de auteursrechthebbende, niet ik. Wanneer je dezelfde infographic wilt gebruiken, moet jij Charlotte om toestemming vragen.

Foto’s op social media

Een kanttekening is hierbij nog op zijn plaats als het gaat om foto’s die je op social media geupload zijn. Je geeft bij het uploaden namelijk een soort licentie af dat anderen de foto mogen delen via de ‘deelknoppen’. Een foto op Twitter mag geretweet worden, een foto op Facebook kun je ‘delen’ en een foto op Pinterest kun je ‘repinnen’. Wil je dat liever niet? Prima, dat recht heb je. Maar dan moet je de foto’s niet op een social medium zetten of op een webpagina waarbij die deelknoppen aanwezig zijn. Wat iemand niet mag, is een foto van Facebook downloaden, en vervolgens op zijn website zetten. Of een printscreen maken van een Instagram foto en deze vervolgens op je eigen Instagram feed plaatsen. Dat geldt als een verveelvuldiging waarvoor je eerst toestemming nodig hebt.

Copycats

Wat is een copycat?

Het woord copycat staat in het Van Dale woordenboek als ‘na-aper’. Iemand die je kopieert. Het kan zijn dat de copycat daarmee het auteursrecht schendt, bijvoorbeeld als de persoon in kwestie de door jou gemaakte foto kopieert en dit voor een ander doel gebruikt, zonder dat je hiervoor toestemming hebt gegeven.

Een copycat maakt niet altijd per definitie inbreuk op het auteursrecht. Wanneer zowel jij als de ander de foto hebben gebruikt welke is verspreid onder een CC-BY licentie, kan de ander jou wellicht ‘nadoen’ door dezelfde foto te gebruiken, maar kun je hier weinig van zeggen.

Copycats zijn een van de grootste nachtmerries van een fotograaf; het is nooit leuk om er mee te maken te krijgen.

De afgelopen jaren heb ik als fotograaf (helaas) zelf regelmatig te maken gehad met copycats, evenals een aantal goed bevriende collega’s. Hieronder een aantal voorbeelden die ik heb meegemaakt of ben tegengekomen (niet verzonnen dus!):

• Een bedrijf ‘vond een plaatje op Google’ en drukte deze foto (van vier zusjes, gemaakt door mij) af op een portemonnee. Dit doende als voorbeeld van hun printing on demand service. Via via herkende iemand de zusjes, die hun moeder contacteerde, die weer met mij contact opnam. Het bedrijf had geen toestemming, maar dacht dat ‘het geen kwaad’ kon. Het leek pas door te dringen toen ik de eigenaar vroeg hoe hij het zou vinden als zijn kids ineens op een product in een winkel liggen. Ik eiste een schadevergoeding en kreeg deze uiteindelijk ook betaald.
• Een bedrijf verkocht een domeinnaam en een bijbehorende huisstijl. Voor het verkopen en in de huisstijl hadden ze foto’s van mijn collegafotograaf Marry Fermont gebruikt. Zij werkt als geboortefotograaf en zag haar foto’s terug op de website van het bedrijf dat de domeinnaam verkocht. Je kunt je voorstellen dat zowel Marry als haar klanten daar niet blij mee waren. Ze schakelde hiervoor Charlotte in als jurist en kreeg een schadevergoeding van bijna tweeduizend euro.
• Een Nederlandse fotograaf kopieerde foto’s van een zeer beroemde Amerikaanse fotografe en zette deze op zijn eigen website. De foto’s waren specifieke ‘voor- en nafoto’s’, waarbij de voorfoto zonder make-up of speciale belichting was, en ‘na’ de daadwerkelijke eindresultaat foto’s. Iemand herkende het werk van de Amerikaanse fotografe en contacteerde haar. Toen het uit kwam, werd de man van vanuit heel de wereld bestookt met boze mailtjes en naar het schijnt heeft hij zijn website en Facebookpagina offline moeten halen.
• Een Nederlandse fotograaf kwam zijn foto, die hij had geupload naar Flickr, tegen op abri-reclameborden in zijn stad. Hij wist van niets.

Naast de fotografie zijn er ook tal van copycats als het gaat om teksten. Ik heb tweemaal mijn hele website overgenomen gezien bij een andere fotograaf (alleen de namen en persoonlijke informatie was aangepast), een andere fotograaf nam vrijwel letterlijk de informatiepagina’s van mijn fotografie workshops over (inclusief spelfout nog wel!), enkele blogs werden compleet overgenomen door concurrerende websites en ik ben gestopt met tellen hoeveel fotografen mijn ‘in jip en janneke taal’ geschreven algemene voorwaarden (waar dus ook auteursrecht op zit!) overnamen.

Soorten copycats: onbewust vs doelbewust.

Ik geloof dat je copycats kunt indelen in twee categorieën.

De eerste categorie heeft werkelijk geen idee van het kwaad dat het doet. Het is in feite de onwetendheid over hoe het zit met auteursrecht die de persoon in kwestie niet tegenhoudt om het te doen, bijvoorbeeld om een foto van iemand anders op zijn eigen website te zetten.

Deze persoon is niet dom of achterlijk, er mist gewoon simpelweg een stukje kennis. Ook ik ben op deze manier eerst onwetend geweest en heb ook wel eens het auteursrecht geschonden. Ik stond er simpelweg niet goed genoeg bij stil. Dat praat het echter nog niet goed en dat betekent ook niet dat je een copycat hier niet op kan of mag aanspreken. Vooral als je zelf werkt als fotograaf, is dit een belangrijk stukje materie waar je je echt in moet verdiepen. Een geconfronteerde copycat die heeft gehandeld vanuit onwetendheid, zal zich meestal kapot schamen en het liefst willen dat het nooit was gebeurd.

In de onwetende categorie vallen in mijn ogen bijvoorbeeld ook scholieren; die bijvoorbeeld een foto downloaden voor op de voorkant van hun werkstuk. In mijn ogen is dit een stuk minder erg (het is eenmalig offline ipv online) dan bijvoorbeeld een fotograaf in spé die auteursrechtelijke foto’s online verspreidt. Maar toch denk ik dat het onderwijs hierin een duidelijk standpunt zou kunnen innemen en scholieren en studenten hier meer over moeten weten, zodat het gebrek aan kennis later geen problemen geeft.

Naast de categorie met onwetende copycats, is er een categorie die het kopiëren doelbewust doet. Dit is eigenlijk de categorie die juist dom én achterlijk is. Deze copycat is zich wel degelijk bewust van het kwaad, maar doet het toch. Misschien met het idee dat de auteursrechthebbende er niet achter komt, of dat het geen kwalijke gevolgen heeft voor zichzelf. In deze categorie vallen helaas ook fotografen met enkele jaren werkervaring en een regel op hun website met de tekst “Niets mag overgenomen worden zonder nadrukkelijke toestemming”. Maar dit vervolgens zelf dus wel doen! Grr….

Copycats komen vaker voor dan je denkt!

Een bekende Nederlandse schrijver zette zijn site op zwart nadat hij het met meerdere fotografen aan de stok had gekregen omdat hij hun foto’s zonder toestemming en zonder naamsvermelding had gebruikt op zijn blog. Terwijl hij er waarschijnlijk zelf niet van gediend zou zijn als delen van zijn boeken openbaar werden gemaakt.

En er zijn enkele bekende kledingmerken die foto’s op t-shirts plaatsten, zonder dat de fotografen hiervan op de hoogte waren of een vergoeding voor hadden gekregen. Schandalig, want dergelijke bedrijven weten echt wel wat wel of niet door de beugel kan!

Zelf wel fair bezig? Of ben je misschien ook een copycat (geweest)?

Het is meerdere malen gebeurd dat ik een fotograaf online hoorde klagen over een copycat, terwijl ze zich zelf hier ook schuldig maken aan auteursrechtenschending. Zacht gezegd vind ik dit nogal hypocriet. Wanneer je niet wilt dat een ander er met jouw werk vandoor gaat, dan moet je ook geen liedje onder de slideshow zetten of als achtergrond op je website, als je geen toestemming hebt van de artiest. Koop een licentie voor een muzieknummer of gebruik een liedje met bijvoorbeeld een Creative Commons licentie. Wanneer je wilt dat andere bedrijven ‘fair’ werken, dan moet je zelf ook zorgen dat je werkt met gekochte software. Wanneer je wilt dat een ander niets van jou overneemt, kopieer dan ook enkel de algemene voorwaarden van een partij van wie dit mag, zoals de Fotografen Federatie. Heb je geen toestemming? Schrijf deze dan zelf of laat deze schrijven.

Misschien schrik je van bovenstaande en krab je jezelf nu achter de oren. Gelukkig is het nooit te laat om hierin je leven te beteren. Wellicht was je werkelijk onwetend, maar nu je dit artikel heb gelezen, val je direct onder de doelbewuste copycats als je geen actie onderneemt.

Hoe voorkom je copycats?

Alles wat je op het internet zet, kan gestolen worden. Zo simpel is het. Wil je dat iets niet gekopieerd wordt, dan kun je het beter niet online zetten. Maar ja… dat is natuurlijk lang niet altijd een optie.

Toch kun je het moeilijker maken door foto’s nooit in hoge resolutie online te zetten. Een foto in lage resolutie kan enkel online gebruikt worden, maar kan niet gebruikt worden voor bijvoorbeeld grote reclames. En zelfs een foto die je in lage resolutie online zet, kan wel weer op een tshirt gedrukt worden; door de druktechniek zie je dan niet dat de foto onscherp is.

Je kunt ook een watermerk in de foto zetten, al kan dit ook weer ‘lelijk staan’. Bovendien kan een watermerk met enige moeite vaak toch aardig verwijderd worden door middel van Photoshop.

Let er ook op wat er met je foto’s kan gebeuren als je deze op sites als Flickr of 500px zet. Foto’s kunnen hier vaak gemakkelijk gekopieerd worden of gedeeld worden op andere sociale media door middel van de bekende ‘Deelknoppen’.. Als je dit wilt voorkomen en je kunt deze optie niet uitzetten, dan kun je deze foto’s daar ook beter niet uploaden.

Hoe spoor je copycats op?

Wanneer je wilt controleren of jouw foto’s onrechtmatig gebruikt worden, dan kun je dit doen met Google Images. Ga naar images.google.com, sleep jouw foto op je computer naar het zoekveld. De foto wordt geupload en Google onderzoekt of er vergelijkbare foto’s online te vinden zijn. Het werkt vrij goed.

Voor website teksten kun je kijken of er pagina’s met veel overeenkomsten zijn door een URL in te vullen op copyscape.com. Copyscape controleert dan andere websites en geeft in zijn resultaat aan hoeveel procent overlap er is.

Opnieuw een waarschuwing: weet waar je aan begint. Ik kijk bewust niet (meer) op deze sites, omdat ik weet wat voor gedoe ik mijzelf op de hals haal als ik (weer) een copycat vind. Noem het bewuste onwetendheid en dat vind ik voor nu prima. Kom ik via toevallige wijze toch een copycat tegen, dan onderneem ik overigens wel altijd actie. Helemaal als het mijn commerciële werkzaamheden kan beïnvloeden.

Wat doe je tegen copycats?

En dat brengt ons bij de vraag; wat doe je tegen een copycat en het onrechtmatig gebruik van je foto’s? Er zijn verschillende mogelijkheden en dat varieert van een simpel verzoek voor het verwijderen van foto’s (als het online betreft) tot het ondernemen van (serieuze) juridische stappen. Elke situatie vraagt om een andere aanpak en het is bovendien ook maar de vraag hoeveel moeite en tijd (en ook: frustratie) je er zelf in wilt stoppen. Het is handig om in ieder geval als eerst ‘bewijs’ te verzamelen in de vorm van enkele screenshots, voordat je tot actie over gaat.

Wanneer je besluit zelf te mailen; houd het zakelijk, vertel je eis en vermeld een deadline (bijvoorbeeld het offline halen binnen 4 werkdagen).

Heb je geen zin in het gedoe en wil je het liever uitbesteden? In dat geval kan ik je adviseren om contact op te nemen met Charlotte van Charlotteslaw.nl. Zoals ik hierboven al beschreef regelde zij een schadevergoeding van bijna 2000 euro voor een collegafotografe en dat was niet de enige keer. De schadevergoedingen lopen als snel op in de honderden euro’s. Met de schadevergoeding die Charlotte voor je kan regelen, kun jij Charlotte vervolgens weer betalen.

Zelf ga ik niet bewust op zoek naar copycats, maar als ik er één ontdek of via via op mijn pad komt, dan twijfel ik geen moment om bij Charlotte aan de bel te trekken.

Portretrecht

Toevoeging na publicatie: ik zie dat er ook een aantal vragen bestaan rondom het portretrecht. Ik heb dit voor dit artikel bewust buiten beschouwing gelaten (het artikel was al zo lang geworden), maar zal kijken of ik er in de toekomst nog een aparte blog aan kan besteden.

Meer weten?

Ik heb bovenstaande informatie met veel zorgvuldigheid opgeschreven en getracht de belangrijke materie uit te leggen in duidelijke taal. Ik ben echter geen jurist en er kunnen geen rechten ontleend worden aan wat ik heb geschreven. Wil je meer weten over auteursrecht, andere rechten, copycats of misschien heb je een specifieke situatie waarover je advies wilt? Ga dan naar de site van Charlotte Meindersma. Als fotograaf én jurist is zij een absolute expert die er het fijne van weet!