Auteursrecht, copyright, creative commons: het zijn best ingewikkelde begrippen. Toch is het belangrijk dat je weet hoe het zit – of je nu net begint met fotograferen, hobbymatig foto’s maakt of er je geld mee verdient. Als je weet wat je rechten zijn, kan een ander daar geen misbruik van maken. Het komt vaker voor dan je denkt: foto’s worden gekopieerd of gebruikt door zogenaamde copycats, met alle gevolgen van dien.
Oké, ik vertel het er gelijk maar bij. Dit is niet een artikel wat je 1-2-3 even leest. Ga er dus rustig voor zitten en neem er de tijd voor, want het is belangrijke informatie. Lees het artikel door van begin tot eind, of gebruik deze inhoudsgave hieronder om meer te lezen over een specifiek onderwerp.
Auteursrecht
- Wat is auteursrecht en hoe krijg je auteursrecht?
- Voorwaarden voor het verkrijgen van auteursrecht
- Werknemer versus werkgever, opdrachtgever versus opdrachtnemer
- Wat doet het auteursrecht?
- Overdragen van het auteursrecht
- Vervallen van het auteursrecht
Copyright
Creative Commons
- Wat is Creative Commons?
- Bouwstenen van Creative Commons
- Licenties van Creative Commons
- ZZ0: Publiek domein
Mag ik dat beeld gebruiken?
Copycats
- Wat is een copycat?
- Soorten copycats
- Copycats komen vaker voor dan je denkt
- Zelf wel fair bezig?
- Hoe voorkom je copycats?
- Hoe spoor je copycats op?
- Wat doe je tegen copycats?
Auteursrecht
Wat is auteursrecht en hoe krijg je auteursrecht?
Het auteursrecht is een recht dat je krijgt wanneer je iets creëert. Je hoeft hiervoor niets aan te vragen, je hebt geen speciale registratie nodig; je verkrijgt auteursrecht automatisch. Zelfs het copyright-teken is niet nodig.
Bij het woord ‘auteur’ denk je misschien aan schrijvers. Maar het auteursrecht geldt voor veel meer soorten werk. Auteursrecht zit ook op foto’s, schilderijen, beeldhouwwerken, grafische ontwerpen, illustraties, muziekstukken, songteksten of andere ‘kunsten’, zoals een unieke architectuur.
Het auteursrecht beschermt een werk tegen namaak of ongeoorloofd gebruik. De rechthebbende beslist wat er wel of niet met het werk gebeurt. Anderen mogen het werk dus niet zonder toestemming kopiëren, publiceren of verveelvoudigen.
Voorwaarden voor het krijgen van auteursrecht
De voorwaarde voor het verkrijgen van het auteursrecht is dat het werk een eigen oorspronkelijk karakter heeft en jij de intellectuele schepper bent van het werk. Dat is nogal een vage beschrijving, die ruimte overlaat voor interpretatie. Hoe zit dat?
Auteursrecht: Zorg dat het werk onderscheidend, creatief of origineel is
Voor auteursrecht moet het werk een eigen karakter hebben en onderscheidend zijn. Laten we dat even wat concreter maken met een voorbeeld.
Neem de zin: “Fotografie is schrijven met licht”. Deze zin is niet auteursrechtelijk beschermd; het is immers de oorsprong van het woord fotografie. De tekst is beschrijvend en daarmee niet creatief of origineel. Hetzelfde geldt voor de tekst “Fotografie is mijn passie”. Fotografie is misschien mijn passie en misschien ook die van jou. Maar het is niet iets dat je kunt claimen als unieke tekst. =
Anders wordt het bij de tekst: “Wanneer ik een camera vast heb, is het alsof ik in de luwte van de wind sta. Fotografie zorgt ervoor dat ik dicht bij mijzelf blijf, en ik niet word geleefd door de drukte en het rumoer om mij heen. Zonder fotografie zou ik letterlijk doordraaien.”
De tekst hierboven is misschien wel klinkklare onzin. Maar hopelijk zie je dat deze zinnen wel onderscheidend zijn en een eigen karakter hebben – en dus auteursrechtelijk beschermd zijn.
Hetzelfde geldt voor foto’s. Het beeld moet creatief, origineel of uniek moeten zijn, wil je het auteursrecht krijgen. Soms is dat niet mogelijk, bijvoorbeeld bij productfoto’s met een witte achtergrond. Wanneer ik een foto maak van een badeendje en deze van opzij fotografeer tegen een witte achtergrond, dan is dat weinig creatief. Heb jij toevallig hetzelfde badeendje en fotografeer je deze ook toevallig met een witte achtergrond, ook van opzij, dan kan ik je niet aanspreken op het ‘namaken’ van de foto.
Dat verandert als het badeendje gefotografeerd wordt vanuit een specifieke hoek, of met andere elementen of andere keuzes in achtergrond. Dat maakt de foto unieker, creatiever en dus mag deze niet zomaar gekopieerd of nagemaakt worden! Het draait dus om de keuzes die je maakt als fotograaf.

Het badeendje is van opzij gefotografeerd met een witte achtergrond. Je kunt je afvragen of de foto voldoende creatief of onderscheidend is om aanspraak te maken op het auteursrecht.

Bij deze foto zijn er duidelijk andere elementen in beeld wat de foto meer onderscheidend maakt. De foto heeft auteursrecht en mag niet zomaar gekopieerd worden.
Let op: ik suggereer niet dat élke foto die een witte achtergrond heeft vrij is van auteursrecht, integendeel! Een product kan ook op een andere manier creatief of onderscheidend gefotografeerd worden. Denk bijvoorbeeld aan hoe je een product neerlegt, de gemaakte compositie, de combinatie met andere elementen. Ook als de achtergrond wit is, leiden de gemaakte keuzes tot een foto met auteursrecht. De drempel voor auteursrecht is niet hoog. Het is dus geen vrijbrief om productfoto’s met een witte achtergrond gewoon te kopiëren.
Auteursrecht: Intellectuele schepper versus maker/uitvoerder
Het auteursrecht is voorbehouden aan de ‘bedenker’ of ’intellectuele schepper’ van het werk. Dit hoeft niet dezelfde persoon zijn die de daadwerkelijke ‘maker’ of ‘uitvoerder’ is. Wat ik daarmee bedoel?
Het auteursrecht van een foto die is gemaakt met een analoge camera, ligt bij de fotograaf. Niet bij het bedrijf dat het negatief heeft ingescand en gedigitaliseerd. Hetzelfde als je een foto bestelt bij een afdrukcentrale; het auteursrecht blijft bij de fotograaf, ook al heeft een ander het uitvoerende werk gedaan en deze afgedrukt.
Het is niet eens een vereiste dat je zelf op het knopje hebt gedrukt om de foto te maken voor het verkrijgen van het auteursrecht. De foto van mijn voeten in een leeg zwembad is overduidelijk ‘van mij’; het was mijn concept, mijn apparatuur, mijn instellingen, mijn compositie en toevallig ook nog eens mijn benen. Dat toevallig een collega op het knopje heeft gedrukt om de foto te maken, geeft hem geen auteursrecht.
Auteursrecht: werkgever versus werknemer, opdrachtgever versus opdrachtnemer
Een uitzondering geldt als je in loondienst werkt: dan ligt het auteursrecht bij de werkgever, niet bij jou als werknemer. Het zou namelijk vervelende en lastige situaties kunnen opleveren als de werknemer wordt ontslagen of overstapt naar een andere baan.
Let er wel op dat dit anders is als je in opdracht werkt. Maak je een foto voor een klant? Dan zijn zij niet de werkgever, maar de opdrachtgever. Het auteursrecht is dan ook in de regel voor jou als opdrachtnemer. (Er zijn hier uiteraard uitzonderingen op te bedenken, maar die laat ik nu buiten beschouwing).
Wat doet het auteursrecht?
Zoals ik al hierboven schreef: het auteursrecht beschermt het werk. Het voorkomt dat anderen het werk mogen namaken, kopiëren of op een andere manier verveelvoudigen.
Als jij een foto op jouw eigen website zet, dan mag een ander die niet zomaar kopiëren en opnieuw uploaden naar een eigen website. Of die foto op sociale media zetten.
Een ander voorbeeld is dat iemand de foto niet in detail mag schilderen, want ook dat is namaken.
Iemand kan het auteursrecht ook niet ‘omzeilen’ door de foto aan te passen. Wanneer iemand jouw foto opnieuw zou bewerken, bijvoorbeeld door deze uit te snijden of zwart-wit te maken, dan is er geen sprake van een “nieuw werk” of “originele creatie”.

Ter illustratie hoe het auteursrecht werkt: dit is de originele foto. Ik heb de foto gemaakt en ben de auteursrechthebbende.

Wanneer iemand anders de eerste foto heeft bewerkt tot deze variant (zwart-wit aanpassing, uitsnede, etc), dan verkrijgt de ander niet zomaar het auteursrecht vanwege deze wijziging. Het origineel is nog dusdanig herkenbaar dat ik als auteursrechthebbende deze aanpassing mag verbieden.
Overdragen van het auteursrecht
Het auteursrecht is niet iets wat je zomaar kunt weggeven of verkopen. Als je het auteursrecht wilt overdragen, moet dit via een ondertekende akte. Een officieel gebeuren dus! Het zal je waarschijnlijk niet overkomen, maar mocht je hier ooit om gevraagd worden; zorg dan dat er minstens een zeer ruime vergoeding tegenover staat. Na het overdragen van het auteursrecht mag de ander namelijk alles doen met de foto wat hij of zij wil; jij hebt daar geen enkele zeggenschap meer over.
Het auteursrecht overdragen is overigens zelden noodzakelijk. Je kunt met de andere partij ook een licentie afspreken. In de licentie neem je op wat de ander wel/niet met de foto mag doen.
Doe jij mee met een fotowedstrijd? Dan is het ook slim om de kleine lettertjes even te lezen. Met welke voorwaarden ga je akkoord als je jouw foto’s uploadt? Welke licentie geef je de andere partij? Hier lees je er mee over.
Vervallen van het auteursrecht
Auteursrecht heeft een soort van houdbaarheidsdatum. Logisch, want hoe kun je de maker na zijn overlijden nog om toestemming vragen? In de praktijk zou dat erg lastig worden.
Toch betekent het niet dat het auteursrecht vervalt op het moment van overlijden van de maker. Op dat moment kunnen er namelijk nog anderen, zoals familie, een belang hebben bij het behouden van het werk. Maar naar verloop van tijd zijn ook die familieleden overleden.
Het auteursrecht vervalt daarom 70 jaar na het overlijden van de maker/schepper. Foto’s gemaakt in bijvoorbeeld de 19e eeuw, zijn niet meer auteursrechtelijk beschermd, en kunnen daarom vrij gebruikt en verspreid worden. Hetzelfde voor (foto’s van) bijvoorbeeld oude schilderijen.
De nachtwacht is in 1642 geschilderd door Rembrandt van Rijn. De beroemde schilder leefde van 1606 tot en met 1669. De nachtwacht heeft daardoor geen auteursrecht meer en ik had geen toestemming nodig van Rembrandt voor onderstaande aanpassing.

Op ‘De Nachtwacht’ van Rembrandt van Rijn zit geen auteursrecht meer; het behoort tot het publieke domein. Ik had daardoor geen toestemming nodig om het beeld aan te passen door de ridder-badeendjes erin te photoshoppen.
Wat is het verschil tussen copyright en auteursrecht?
Copyright ken je waarschijnlijk van het bekende tekentje. Dit is een c met daaromheen een cirkeltje: ©. Strikt genomen is copyright (in juridische zin) niet exact hetzelfde als auteursrecht, maar de termen worden vaak door elkaar gebruikt. Voor dit artikel gaat het wat te ver om de inhoudelijke verschillen te bespreken. En als ik eerlijk ben, ben ik ook bang dat ik een fout maken omdat ik geen jurist ben.
Het belangrijkste om te weten is dat het copyright teken in Nederland en België geen vereiste is voor het laten gelden van het auteursrecht. Vanzelfsprekend is het ©-teken ook geen methode om het auteursrecht te verkrijgen!
Creative Commons
Wat is Creative Commons?
Bij Creative Commons geef je een soort ‘licentie’ af voor een werk waar jij het auteursrecht op hebt. Je geeft via een gestandaardiseerde code toestemming dat een ander, onder bepaalde voorwaarden, jouw foto of andere creatieve werken mag gebruiken zonder dat daarvoor direct nadrukkelijk toestemming voor gevraagd moet worden.
Het is een goede en duidelijke methode die internationaal wordt gebruikt. Het biedt fotografen (en andere creatievelingen) de mogelijkheid om een ander snel en simpel duidelijk te maken wat er wel en niet mag gebeuren met het werk. Voor zowel de auteursrechthebbende, als de persoon die het werk wil gebruiken, kan dit veel tijd schelen.
Bouwstenen van de Creative Commons
Het Creative Commons is opgebouwd uit vier ‘bouwstenen’. Per bouwsteen geef je aan hoe en onder welke voorwaarden een ander jouw foto (of een ander creatieve werk) mag gebruiken kopiëren, vermenigvuldigen, etc.
- Naamsvermelding (BY=”Door”): De foto mag gebruikt worden op voorwaarde van naamsvermelding.
- Gelijk delen: (SA=Share Alike): Een foto mag gebruikt worden zolang de gebruiker dit eindresultaat onder dezelfde licentie publiceert. Iemand die van jouw foto’s een collage heeft gemaakt, moet de collage zelf dus ook de “gelijk delen licentie” geven en toestaan dat een ander deze bijvoorbeeld weer bewerkt.
- Niet Commercieel (NC=Non Commercial): De foto mag niet gebruikt worden voor commerciële projecten. Anders gezegd; als een ander direct of indirect iets zou kunnen verdienen aan het gebruik van jouw foto, mag deze niet gebruikt worden. Iemand zou een foto dus mogen gebruiken op zijn of haar persoonlijke blog. Maar zodra de blogger geld verdient met de blog, bijvoorbeeld door advertenties, dan valt dit weer onder commercieel en mag de foto niet langer gebruikt worden.
- Geen afgeleide werken (ND=No Derivatives): de foto mag alleen gebruikt worden zoals de foto aangeleverd wordt. De foto mag niet bijgesneden worden, bewerkt worden of iets anders mee gedaan worden. Hiermee voorkom je dat een door jou gemaakte foto wordt genoemd met naamsvermelding, terwijl een ander de foto (in jouw ogen) dusdanig heeft ‘verminkt’ dat je hier liever niet mee geassocieerd wilt worden.
Licenties Creative Commons
Op basis van deze bouwstenen zijn er totaal 6 Creative Commons licenties mogelijk. Elke licentie heeft zijn eigen afkorting en iconen, namelijk:
- Naamsvermelding (CC-BY)
- Naamsvermelding – Gelijk delen (CC BY-SA)
- Naamsvermelding – Niet commercieel (CC BY-NC)
- Naamsvermelding – Niet commercieel – Gelijk delen (CC BY-NC-SA)
- Naamsvermelding – Geen afgeleide werken (CC BY-ND)
- Naamsvermelding – Niet commercieel – Geen afgeleide werken (CC BY-NC-ND)
De bovenste licentie geeft een ander de meeste mogelijkheden voor het gebruiken van je foto, de onderste licentie heeft de meeste restricties.
Misschien verbaas je je over het feit dat er ‘maar’ 6 licenties met deze bouwstenen zijn. Dat komt omdat Gelijk delen en “Geen afgeleide werken” elkaar “tegenspreken”.
Het is een persoonlijke keuze om wel of niet met de CC licenties te werken. Wanneer je gebruik toestaat, dan is het wel de beste keuze om deze licenties te benoemen. Dit kan bijvoorbeeld bij een foto op Flickr aangegeven worden.
ZZ0: Publieke domein
Naast de zojuist genoemde Creative Commons-afkorting, zie je misschien een CC0 licentie: Creative Commons Zero. Deze vind je bijvoorbeeld op de site van het Rijksmuseum of de Rijksoverheid. Het betekent dat de tekst of afbeelding niet (meer) auteursrechtelijk beschermd is en tot het publieke domein behoort. Het Rijksmuseum biedt je zelfs aan om in de zogenaamde Rijkstudio aan de slag te gaan met de meesterwerken en hier nieuwe kunst van te maken!
Mag ik die foto gebruiken?
We weten nu dat een foto auteursrecht heeft, dat je een beeld met auteursrecht niet zomaar mag gebruiken. Het auteursrecht vervalt 70 jaar na het overlijden van de maker vervalt. En er zijn licenties waarmee de maker toestemming kan geven voor het gebruik door een ander. Dat bepaalt dus of je een foto van een ander mag gebruiken.
Maar hoe zit dat met social media?
Je geeft bij het uploaden namelijk een soort licentie af dat anderen de foto mogen delen via de functionaliteiten van het platform zelf. Een foto op Instagram mag vaak geembedded worden of gedeeld in een Story. Of een foto op X (Twitter) kan geretweet worden.
Wil je dat liever niet? Prima, dat recht heb je. Maar dan moet je goed kijken of je een functie kan uitschakelen.
Kan dat niet? Dan moet je de foto er simpelweg niet op zetten.
Dit bericht op Instagram bekijken
Bovenstaande foto is gedeeld via de bestaande functies van Instagram. (Insluiten/Embedded). Dit is geen schending van auteursrecht.
Wat iemand niet mag, is een foto van Instagram downloaden en vervolgens op zijn website zetten. Of een printscreen maken van een Instagram foto en deze vervolgens op je eigen Instagram feed plaatsen. Dat geldt als een verveelvoudiging waarvoor je eerst toestemming nodig hebt.
Copycats
Wat is een copycat?
Het woord copycat staat in het Van Dale woordenboek als ‘na-aper’. Iemand die je kopieert. Het kan zijn dat de copycat daarmee het auteursrecht schendt, bijvoorbeeld als de persoon in kwestie de door jou gemaakte foto kopieert en dit voor een ander doel gebruikt, zonder dat je hiervoor toestemming hebt gegeven.
Een copycat maakt niet altijd per definitie inbreuk op het auteursrecht. Wanneer zowel jij als de ander de foto hebben gebruikt welke is verspreid onder een CC-BY licentie, kan de ander jou wellicht ‘nadoen’ door dezelfde foto te gebruiken, maar kun je hier weinig van zeggen.
Copycats zijn een van de grootste nachtmerries van een fotograaf; het is nooit leuk om er mee te maken te krijgen.
De afgelopen jaren heb ik als fotograaf (helaas) zelf regelmatig te maken gehad met copycats, evenals een aantal goed bevriende collega’s.
Hieronder een aantal voorbeelden die ik heb meegemaakt of ben tegengekomen. Waargebeurd, en niet verzonnen.
- Een bedrijf ‘vond een plaatje op Google’ en drukte deze foto (van vier zusjes, gemaakt door mij) af op een portemonnee. Dit diende als voorbeeld van hun printing on demand service. Via via herkende iemand de zusjes, die hun moeder contacteerde, die weer met mij contact opnam. Het bedrijf had geen toestemming, maar dacht dat ‘het geen kwaad’ kon. Het leek pas door te dringen toen ik de eigenaar vroeg hoe hij het zou vinden als zijn kids ineens op een product in een winkel liggen. Ik eiste een schadevergoeding en kreeg deze uiteindelijk ook betaald.
- Een bedrijf verkocht een domeinnaam en een bijbehorende huisstijl. Deze huisstijl was gekopieerd van een fotograaf, waarbij voor de verkoop ook foto’s van diezelfde fotograaf op de voorbeeldsite gezet. De fotograaf en haar klanten waren daar natuurlijk niet blij mee. Ze schakelde hiervoor een jurist in en kreeg een schadevergoeding van bijna tweeduizend euro.
- Een Nederlandse fotograaf kopieerde foto’s van een zeer beroemde Amerikaanse fotografe en zette deze op zijn eigen website. De foto’s waren specifieke ‘voor- en nafoto’s’, waarbij de voor-foto zonder make-up of speciale belichting was, en ‘na’ de daadwerkelijke eindresultaat foto’s. Iemand herkende het werk van de Amerikaanse fotografe en contacteerde haar. Toen het uit kwam, werd de man van vanuit heel de wereld bestookt met boze mailtjes en naar het schijnt heeft hij zijn website en Facebookpagina offline moeten halen.
- Een Nederlandse fotograaf kwam zijn foto, die hij had geupload naar Flickr, tegen op abri-reclameborden in zijn stad. Hij wist van niets.
Behalve copycats voor mijn fotografie, heb ik ook veel copycats gehad voor teksten. Ik heb tweemaal mijn hele website overgenomen gezien bij een andere fotograaf (alleen de namen en persoonlijke informatie was aangepast). Een andere fotograaf nam vrijwel letterlijk de informatiepagina’s van mijn fotografieworkshops over (inclusief spelfout nog wel!), meerdere blogs werden compleet overgenomen door concurrerende websites. En ik ben gestopt met tellen hoeveel fotografen mijn ‘in jip en janneke taal’ geschreven algemene voorwaarden (waar dus ook auteursrecht op zit!) overnamen.
Soorten copycats: onbewust versus doelbewust.
Ik geloof dat je copycats kunt indelen in twee categorieën.
De eerste categorie heeft werkelijk geen idee van het kwaad dat het doet. Het is in feite de onwetendheid over hoe het zit met auteursrecht die de persoon in kwestie niet tegenhoudt om het te doen, bijvoorbeeld om een foto van iemand anders op zijn eigen website te zetten.
Deze persoon is niet dom of achterlijk of kwaadwillend. Er mist gewoon een stuk kennis. Ook ik ben op deze manier eerst onwetend geweest en heb ook wel eens het auteursrecht geschonden. Ik stond er simpelweg niet goed genoeg bij stil. Dat praat het echter nog niet goed. En het betekent ook niet dat je een copycat hier niet op kan of mag aanspreken. Een geconfronteerde copycat die heeft gehandeld vanuit onwetendheid, zal zich meestal kapot schamen en het liefst willen dat het nooit was gebeurd.
In de onwetende categorie vallen in mijn ogen bijvoorbeeld ook scholieren; die bijvoorbeeld een foto downloaden voor op de voorkant van hun werkstuk. In mijn ogen is dit een stuk minder erg (het is eenmalig offline in plaats van online) dan bijvoorbeeld een fotograaf in spé die auteursrechtelijke foto’s online verspreidt. Maar toch denk ik dat het onderwijs hierin een duidelijk standpunt zou kunnen innemen en scholieren en studenten hier meer over moeten weten, zodat het gebrek aan kennis later geen problemen geeft.
Naast de categorie met onwetende copycats, is er een categorie die het kopiëren doelbewust doet. Dit is eigenlijk de categorie die juist dom én achterlijk is. Deze copycat is zich wel degelijk bewust van het kwaad, maar doet het toch. Misschien met het idee dat de auteursrechthebbende er niet achter komt, of dat het geen kwalijke gevolgen heeft voor zichzelf. In deze categorie vallen helaas ook fotografen met enkele jaren werkervaring en een regel op hun website met de tekst “Niets mag overgenomen worden zonder nadrukkelijke toestemming”. Maar dit vervolgens zelf dus wel doen! Grr….
Copycats komen vaker voor dan je denkt!
Een bekende Nederlandse schrijver zette zijn site op zwart nadat hij het met meerdere fotografen aan de stok had gekregen omdat hij hun foto’s zonder toestemming en zonder naamsvermelding had gebruikt op zijn blog. Terwijl hij er waarschijnlijk zelf niet van gediend zou zijn als delen van zijn boeken openbaar werden gemaakt.
En er zijn enkele bekende kledingmerken die foto’s op t-shirts plaatsten, zonder dat de fotografen hiervan op de hoogte waren of een vergoeding voor hadden gekregen. Schandalig, want dergelijke bedrijven weten echt wel wat wel of niet door de beugel kan!
Zelf wel fair bezig? Of ben je misschien ook een copycat (geweest)?
Oke, hier komt even de advocaat van de duivel. Ben jij misschien ook een copycat geweest? Bewust of onbewust?
Ik heb vaak genoeg gezien dat een fotograaf online klaagde over een copycat, terwijl de persoon zich zelf ook schuldig maakte aan auteursrechten schending.
Zacht gezegd is dat nogal hypocriet, toch?
Auteursrecht zit ook op muziek, illustraties, teksten. Als je niet wilt dat een ander jouw werk kopieert, dan moet je ook niet dat nummer van die bekende artiest onder een slideshow of video zetten zonder de toestemming van de artiest of het platform. Gebruik jij ergens audio? Koop dan een licentie voor het nummer, of gebruik een liedje met bijvoorbeeld een Creative Commons licentie.
Wanneer je wilt dat andere bedrijven ‘fair’ werken, dan moet je zelf ook zorgen dat je werkt met gekochte software. Geen illegale software of werken met een studentenlicentie terwijl je professioneel fotograaf bent.
Misschien lees je dit en krab je jezelf nu achter de oren. Als dat zo is: het is nooit te laat om hierin je leven te beteren. Voor de goede orde ga ik er vanuit dat je het deed uit onwetenheid. Maar… nu je dit artikel hebt gelezen, val je wel direct onder de bewuste copycats als je geen actie onderneemt.
Hoe voorkom je copycats?
Alles wat je op het internet zet, kan gestolen worden. Zo simpel is het. Wil je dat iets niet gekopieerd wordt, dan kun je het beter niet online zetten. Maar ja… dat is natuurlijk lang niet altijd een optie.
Toch kun je het moeilijker maken door foto’s nooit in hoge resolutie online te zetten. Een foto in lage resolutie kan enkel online gebruikt worden, maar kan niet gebruikt worden voor bijvoorbeeld grote reclames. En zelfs een foto die je in lage resolutie online zet, kan wel weer op een t-shirt gedrukt worden. Door de druktechniek valt het minder op dat de foto onscherp is.
Je kunt ook een watermerk in de foto zetten, al kan dit ook weer ‘lelijk staan’. Bovendien kan een watermerk door alle ontwikkelingen inmiddels met een paar muisklikken verwijderd worden.
Let er ook op wat er met je foto’s kan gebeuren als je deze op sites als Flickr of 500px zet. Foto’s kunnen hier vaak gemakkelijk gekopieerd worden of gedeeld worden op andere sociale media door middel van de bekende ‘Deelknoppen’.. Als je dit wilt voorkomen en je kunt deze optie niet uitzetten, dan kun je deze foto’s daar ook beter niet uploaden.
Hoe spoor je copycats op?
Wanneer je wilt controleren of jouw foto’s onrechtmatig gebruikt worden, dan kun je dit doen met Google Images. Ga naar images.google.com, sleep jouw foto op je computer naar het zoekveld. De foto wordt geupload en Google onderzoekt of er vergelijkbare foto’s online te vinden zijn. Het werkt vrij goed.
Voor website teksten kun je kijken of er pagina’s met veel overeenkomsten zijn door een URL in te vullen op copyscape.com. Copyscape controleert dan andere websites en geeft in zijn resultaat aan hoeveel procent overlap er is.
Opnieuw een waarschuwing: weet waar je aan begint. Ik kijk bewust niet (meer) op deze sites, omdat ik weet wat voor gedoe ik mijzelf op de hals haal als ik (weer) een copycat vind. Noem het bewuste onwetendheid en dat vind ik voor nu prima. Kom ik via toevallige wijze toch een copycat tegen, dan onderneem ik overigens wel altijd actie. Helemaal als het mijn commerciële werkzaamheden kan beïnvloeden.
Wat doe je tegen copycats?
En dat brengt ons bij de vraag; wat doe je tegen een copycat en het onrechtmatig gebruik van je foto’s? Er zijn verschillende mogelijkheden en dat varieert van een simpel verzoek voor het verwijderen van foto’s (als het online betreft) tot het ondernemen van (serieuze) juridische stappen. Elke situatie vraagt om een andere aanpak en het is bovendien ook maar de vraag hoeveel moeite en tijd (en ook: frustratie) je er zelf in wilt stoppen. Het is handig om in ieder geval als eerst ‘bewijs’ te verzamelen in de vorm van enkele screenshots, voordat je tot actie over gaat.
Wanneer je besluit zelf te mailen; houd het zakelijk, vertel je eis en vermeld een deadline (bijvoorbeeld het offline halen binnen 4 werkdagen).
Heb je geen zin in het gedoe en wil je het liever uitbesteden? In dat geval kan ik je adviseren contact op te nemen met een jurist die hierin gespecialiseerd is. Het kost je geld, maar bespaart je ook veel tijd. Daarnaast is de kans waarschijnlijk groter dat er een schadevergoeding uitkomt, waarmee je de jurist weer kan betalen.
Kleine lettertjes
Ik heb bovenstaande informatie met veel zorgvuldigheid opgeschreven en getracht de belangrijke materie uit te leggen in duidelijke taal. Toch ben ik geen jurist en kunnen er geen rechten ontleend worden aan wat ik heb geschreven. Krijg je te maken met auteursrecht in een juridische context? Raadpleeg dan altijd een expert.
helaas heb ik er ook mee te maken gehad. iemand heeft met mijn foto meegedaan aan een fotowedstrijd zonder toestemming en ook nog gewonnen. helaas word er nog te veel misbruik gemaakt van andermans foto’s.
He wat vervelend! Heb je de persoon of de organisatie van de fotowedstrijd hier op aangesproken?
Weten jullie misschien het antwoord op deze vraag?
Stel, een brandweerman maakt fotos van de branden en zet die op twitter, onder welke omstandigheden kan zijn wergever het auteursrecht op die fotos claimen? Met het wetsartikel
Vraag je me nu trouwens serieus om welk wetartikel daarbij hoort?! Haha! Daarvoor moet je echt bij een jurist zijn hoor! ;) Gelukkig heb ik in dit artikel gelinkt naar eentje. Mijn idee is dat dit vooral afhangt of de werkgever ook opdracht gegeven heeft om de brand te fotograferen (zoals ik ook in het artikel al schrijf).
Naar aanleiding van jou topic heb ik een vraag, ben ik benieuwd naar jou mening en of anderen hier misschien ervaring mee hebben.
Het zit zo. Ik ben gevraagd om groepsfoto’s te maken voor een bedrijf. Daarnaast ook wat Behind the scenes foto’s op de werkplaats. Nu geef ik altijd aan dat men bij publicaties/het online delen van mijn foto’s gebruik moeten maken van de versie met het watermerk, of anders een vermelding van mijn bedrijfsnaam bij de foto ivm auteursrechten.
In dit geval wil het bedrijf niet overal mijn naam bij vermelden. En dat snap ik ook wel. Voor bijvoorbeeld op posters of beursmateriaal is dat natuurlijk anders dan in een tijdschrift bijvoorbeeld.
Hoe gaan jullie met zoiets om?
Ik wil de klus niet laten schieten, maar ook wel weer duidelijk mijn grenzen aangeven.
Volgens mij is het vrij simpel. Het bedrijf geeft dit van te voren aan, dus jullie kunnen hier nu duidelijk afspraken over maken. Je kunt eventueel zeggen; als je mijn naam niet vermeld, dan kost dat extra. Maar als je de klus niet wilt laten schieten, dan moet je jezelf afvragen of je echt een nieuwe klus overhoudt aan een vermelding op een poster (waarschijnlijk niet). Of dat je – met duidelijke afspraken – niet te moeilijk doet over de naamsvermelding bij gedrukte media, en wie weet dat het bedrijf je dan vaker in huurt. Het valt of staat in ieder geval met de afspraken over de licenties. :) Succes!
Copyright, van wie is het?
Van de persoon op de foto?
Van een gebouw zijn architect of de eigenaar?
Dierenfoto’s van de parkeigenaar(zijn dieren)?
De foto van het verkeersongeval?
De stuntman die er wat van kan?
De hebberige fotografen die denken dat hun het alleenrecht hebben, hebben geluk dat er tot nu toe niet iemand in een land waar helemaal geen copyright bestaat (vb. Zimbabwe, Venezuela en China) al jullie afbeeldingen online zet als gratis share foto´s.
Wil je alles alleen voor jezelf? Publiceer het dan niet op internet!
Goed stukje en begrijpelijk voor de mensen die geen verstand hebben van het recht, lekker zonder hun geheimtaal.
Ook handig is de site tineye.com. Ook hier kun je op plaatjes zoeken.
Zeer interessant! Ik heb van dichtbij (niet zelf) het volgende geval meegemaakt. Van een bekende sporter is ooit een serie opnames gemaakt door een fotograaf. Deze opnames werden ook de sporter ter hand gesteld. Deze sporter sloot zich later aan bij een organisatie die in producten handelt die heel gezond zouden zijn. De sporter zelf was ook een fanatieke gebruiker van het product en stemde er mee in dat er op hun website een artikel over hem verscheen. De sporter leverde enkele foto’s van de eerder genoemde serie aan ter illustratie. De fotograaf in kwestie kwam dit ter ore en eiste van de organisatie een vette boete die in eerste instantie de 10.000 te boven ging. Later is het voor minder geschikt.
De organisatie van de website dacht ter goeder trouw te handelen, omdat de foto’s door de sporter zelf werden geleverd. Hieruit kan een ieder lering trekken. Het kan veel geld kosten!
Interessante rechtzaak in de US: man raakt rechten kwijt op zijn foto door de ‘standaard’ flickr overeenkomst: http://petapixel.com/2015/08/24/photographer-loses-copyright-suit-over-cc-licensed-photo-on-flickr/
Ik vind niet dat hij ‘zijn rechten kwijt’ is geraakt; hij is nog steeds auteursrechthebbende. Hij verliest de ‘copyright (law)suit’. Hij heeft namelijk zelf de toestemming geven met de gekozen CC-licentie. Dat is het nadeel als je je er zelf niet in verdiept. Wat ik begrijp uit het verhaal heeft het bedrijf gedaan wat het moest (de naamsvermelding dus, al zie ik dit zelf niet terug bij het plaatje, maar dat staat vast ergens anders), dus hen kun je niets verwijten. De les die je hieruit moet halen: weet zélf goed welke toestemming je geeft!
Goed artikel over een belangrijk onderwerp. Wat ik een beetje mis is dat sinds dit jaar binnen Europa het embedden van o.a. foto’s is toegestaan zonder dat je toestemming van de rechthebbende nodig hebt. Misschien iets voor een volgende blog ;-)
Laura, ik heb me net aangemeld voor je nieuwsbrief en WOW wat een helder “jip-en-janneke” geschreven stuk! Ik heb er veel van opgestoken en het is idd lastig. Naast het auteursrecht heb ik ook veel te maken met het zogenaamde “portretrecht. Ik heb veel vakantieaccommodaties gefotografeerd in het buitenland (vnl. Italië) voor een touroperator en ik merk dat ik steeds meer last heb van mensen die gebruik maken van hun “portretrecht”. Ik kan eigenlijk geen foto meer maken van een zwembad met spelende kinderen zonder dat ik ze daarvoor allemaal (!) officieel, inclusief handtekening, toestemming heb gevraagd. Dit maakt het fotograferen van vakantieaccommodaties in Italië nagenoeg onmogelijk… of ik moet een buslading vol aan modellen meebrengen – wat de prijs redelijk opdrijft :-).
Herkenbare situatie, ik heb hetzelfde werk ook een aantal jaren geleden gedaan. Ook in Italie :) En dan inderdaad een hoop toestemming vragen, maar wel terecht; je wilt niet dat iemand ineens zijn of haar kind op de voorkant vakantiebrochure tegen komt.
Overigens vroeg ik niet iedereen toestemming die bijvoorbeeld toevallig van de glijbaan ging; als iemand klein in beeld was of amper herkenbaar, dan is dit geen probleem. Maar dus wel de specifieke foto’s voor de voorkant.
heel informatief stukje is altijd goed om te weten waar je rekening mee moet houden als fotograaf.
ik heb zelf ook een vraag.
ik ben namelijk een fotoboek aan het maken over Amsterdam en ga dit zelf uitbrengen.
alle foto’s die er in staan zijn door mij zelf genomen.
ik heb zelf wel een twijfel over één foto die ik wil plaatsen in het boekje.
het gaat over een foto van een meisje die duifjes aan het voeren is op de Dam ( openbaren plek ).
mag ik de foto gebruiken of niet i.v.m. met portretrecht/imago?
gr paulien en vast bedankt voor het beantwoorden van mijn vraag.
Ik ben natuurlijk geen jurist, maar als je alleen de foto plaatst in het boek en daarbij geen rare dingen over het meisje schrijft, dan zal dit geen probleem zijn. Ik zou de foto echter niet op de voorkant zetten en ook niet gebruiken bij reclame uitingen.
Ik ben bang dat ik me ook wel is schuldig maak aan copycats, maar meer met een ander doel dus zie me eigenlijk meer als een halve copycat :P
Ik maak wel is een moodboard met foto’s die ik vind op internet. Deze gebruik ik voor mezelf tijdens een shoot en laat ze ook wel is zien aan een model wat ik precies bedoel. Op zo’n moment gaat het dan als voorbeeld over de houding van een arm of been en niet zozeer om de gehele foto te kopieren.
Guilty or not guilty, that is the question?
Dank, Laura, voor dit goed geschreven in leerrijke artikel. Het is zeker nuttig voor iedereen die zich met fotografie (of andere creatieve uiting) bezig houdt. Ik weet niet of het onderwerp “portretrecht” en de wederzijdse rechten en plichten die gelden in de modelfotografie, al aan bod gekomen is. Hierover is ook heel veel verwarring en vaak eindeloze discussies. Wel een netelig probleem maar wie weet…
Groetjes,
Stefan
Hallo Laura,
Inderdaad een zeer informatief stukje.
Ik werd zelf ook eens geconfronteerd met dit probleem. De Dienst van Toerisme van Curaçao had een foto van mij gebruikt. Ik was uitgenodigd voor de presentatie van hun nieuwe brochure. Toen ik mijn foto zag, stelde ik de verantwoordelijke voor een keuze te maken uit twee opties: de 10.000 exemplaren die gedrukt waren te vernietigen of mij een ‘vergoeding’ voor het gebruik van mijn opname te geven. Hij heeft voor dat laatste gekozen.
Toch ook nog een kleine opmerking: Behalve het auteursrecht bestaat er ook nog het “imagorecht”. Elke persoon heeft het recht om zijn imago te beschermen. Als een opname van die persoon zijn imago zou in het gedrang brengen, mag die opname niet gebruikt worden zonder zijn schriftelijke toestemming.
Mvrgr,
Roland
Het imagorecht waar je het over hebt heet volgens mij ‘portretrecht’. Dit is zeker belangrijk, maar omdat het artikel al zo lang was geworden, overweeg ik dit later eens aan bod te laten komen! :)
Heel leerzaam artikel in begrijpelijke taal! Dankjewel Laura!
Wat een super informatief artikel, heel fijn geschreven ook! Ik merk nu dat ik mij ook wel schuldig maak aan schending van auteursrecht, namelijk het gebruiken van foto’s van anderen op mijn blog (uiteraard wel met bronvermelding). Ik zal er eens meer op gaan letten en mijn eigen foto’s maken in dat soort gevallen!
Copy cats komen inderdaad (helaas) vaak voor. In een blogpost had ik ooit een foto geplaatst van een paar dure merkschoenen dat ik had. Toen ik die foto via google zocht, kwam ik hem tegen in een Marktplaats-advertentie voor een paar schoenen van dat merk, maar totaal afwijkend van mijn model. Dat was erg vervelend, omdat anderen over jouw rug heen een misdaad plegen (het waren immers sneakers en niet mijn stiletto’s die ze daadwerkelijk verkocht, maar ze deed het anders voor). Ik kijk tegenwoordig dus vaker beter uit welke foto’s ik deel en controleer regelmatig via google of mijn foto’s op zo’n manier gebruikt worden!
Leerzaam artikelen (hoewel ik nog eens terug moet komen om de hele tekst grondig te lezen). Het blijft lastig met al die rechten.
Zonder er iets van af te weten, heb ik er mee te maken gehad. De makers van een website voor een bedrijf hadden een fotootje van een flesje ahornsiroop van mijn site gekopieerd en op hun eigen site gezet. Ze hadden er nota bene een auteursrecht claim bij gezet. Ik heb er toen even op gereageerd. Men was heel erg geschrokken! Ik vind het overigens prima als een afbeelding van mij gebruikt wordt, als men de bron maar vermeldt. Heel af en toe krijg ik zo’n verzoek en vind ik het best.
De inhoud is koude thee, want we hadden de inhoud al eerder gebruikt.
Zelf doe ik het anders. Ik maak zelf een foto en vraag toestemming aan het bedrijf waar het product van is. Ik maak ze duidelijk dat de foto plus vermelding van een link naar hun bedrijf eigenlijk een soort stille reclame is.
Goed en informatief stukje. Ook ik heb me wel eens schuldig gemaakt aan overnemen van teksten. Ook het gebruik van software wat niet gekocht was. :(